Kurt Weill

Kurt Julian Weill (ur. 2 marca 1900 w Dessau; zm. 3 kwietnia 1950 w Nowym Jorku) – niemiecko-amerykański kompozytor pochodzenia żydowskiego. Początkowe uznanie uzyskał dzięki współpracy z Bertoltem Brechtem (1898–1956) (Opera za trzy grosze niem. tytuł Die Dreigroschenoper 1928; (Rozkwit i upadek miasta Mahagonny niem. tytuł Aufstieg und Fall der Stadt Mahagonny 1930). Po przejęciu władzy przez nazistów uciekł w 1933 do Francji, skąd w 1935 emigrował do Stanów Zjednoczonych. Od 1935 mieszkał na stałe w Stanach Zjednoczonych. Jego najsłynniejsze dzieło to musical Opera za trzy grosze (premiera 31 sierpnia 1928), do którego libretto napisał Bertolt Brecht. W 1940 wielki sukces odniosły jego musicale wystawiane na Broadwayu w Nowym Jorku. W 1943 przyjął amerykańskie obywatelstwo. Twórczość Weilla obejmuje opery, operetki, muzykę baletową, musicale, utwory orkiestrowe, muzykę kameralną i pieśni.

Kurt Weill
Kurt Weill (1932).
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Albert Weill z Kippenheim w Badenii, kantor w gminie żydowskiej w Dessau, później w Eichstetten am Kaiserstuhl; matka N.N.; rodzeństwo bracia Nathan i Hans oraz siostra Ruth; – ożenił się 1) w 1926 (rozwód w 1933) z śpiewaczką operową Lotte Lenya, 2) w 1937 ponownie z Lotte Lenya.

Życiorys

Kurt Weill uczył się od piątego roku życia gry na fortepianie i ukończył szkołę realną w Dessau. Już tym czasie tworzył pierwsze kompozycje i w wieku niespełna 18 lat akompaniował na fortepianie śpiewaczce operowej z Dessau w jej wieczornych koncertach pieśniowych, przy czym zaprezentował własne pieśni. Od kwietnia 1918 do lipca 1919 r. studiował w Wyższej Szkole Muzycznej (niem. Hochschule für Musik) w Berlinie, gdzie był uczniem Engelberta Humperdincka (1854–1921). Weill przerwał studia i wrócił do Dessau i od sierpnia 1919 r. pracował jako akompaniator w tamtejszym teatrze Friedrich-Theater. Od grudnia 1919 do maja 1920 r. był kapelmistrzem w Stadttheater w Lüdenscheid. W latach 1921–23 ponownie studiował w Berlinie u Ferruccio Busoniego (1866–1924). W 1924 r. poznał dramaturga Georga Kaisera (1878–1945), w którego domu spotkał swoją przyszłą żonę Lotte Lenya. W swoich pierwszych projektach oper od 1925 r. wykorzystywał libretta Georga Kaisera i Yvana Golla (1891–1950). W 1926 r. był redaktorem w czasopiśmie Der deutsche Rundfunk.

Pierwsze dzieła sceniczne Weilla to Der Protagonist (Protagonista, 1926), Royal Palace (1927), Der Zar lasst sich Photogrphieren (Car się fotografuje, 1928). Utwory te zalicza się do tzw. gatunku Zeitoper. W 1927 r. rozpoczął współpracę z Bertoltem Brechtem, z czego powstała Opera za trzy grosze. Jego muzyka była pod wpływem współczesnej muzyki tanecznej. Styl Weilla (Songstil), który rozwinął od 1927 r. jest pod jej wpływem, a szczególnie muzyki jazzowej Paula Whitemana (1890–1967). Jednocześnie wykorzystywał neoklasyczny względnie barokowy język muzyczny widoczny m.in. w operze Die Bürgschaft.

Jego muzyka wywoływała szczególnie wśród kompozytorów podzielona zdania. Podczas gdy Opera za trzy grosze stała się popularna, to tacy kompozytorzy jak Arnold Schönberg (1874–1951) i Anton Webern (1883–1945) ją odrzucali jego muzykę. Natomiast Alban Berg (1885–1935), Theodor W. Adorno (1903–1969) i Alexander von Zemlinsky (1871–1942) wykazywali duże zainteresowanie jego pracami.

Po przejęciu władzy przez nazistów opuścił w 1933 r. Niemcy i udał się do Paryża, gdzie na zlecenie teatru Théâtre des Champs-Élysées skomponował do tekstu Brechta balet z pieśniami Die sieben Todsünden (Siedem grzechów głównych) i dokończył swoją drugą symfonię. W Niemczech jego dzieła padły ofiarą palenia książek w 1933 roku.

10 września 1935 r. przybył razem z byłą żoną Lotte Lenya do Nowego Jorku, którą poślubił tam ponownie w styczniu 1937 roku. Pierwszym głównym dziełem, które powstało w Ameryce jest Der Weg der Verheißung przedstawiające biblijną historię narodu żydowskiego. Jest ono połączeniem widowiska, liturgii i opery. W 1940 r. odniosły sukces na Broadway jego musicale. W 1943 r. otrzymał obywatelstwo amerykańskie. W Ameryce powstały też Johnny Johnson, "amerykańska opera" Street Scene (Scena uliczna), będąca syntezą między operą europejską i amerykańskim musicalem oraz "muzyczna tragedia" Lost in the Stars (Zagubieni wśród gwiazd), której tematem stał się południowoafrykański apartheid. W lutym 1950 r. zaczął razem z librecistą Maxwellem Andersonem (1888–1959) prace nad niedokończonym musicalem na podstawie książki Marka Twaina (1835–1910) Huckleberry Finn.

Weill zachorował w marcu 1950 r. i 3 kwietnia 1950 r. zmarł na zawał serca w szpitalu Flower Hospital w Nowym Jorku. Pochowany został 5 kwietnia na cmentarzu Mount Response Cemetery w Haverstraw.

Kwestia narodowości

Kiedy Kurt Weill w 1947 r. został określony w magazynie Life jako kompozytor niemiecki, zaprotestował przeciw temu w liście otwartym pisząc:
"Chociaż w Niemczech się urodziłem, nie określajcie mnie jako niemieckiego kompozytora. Naziści jednoznacznie nie określali mnie jako takiego i opuściłem ich kraj w 1933 […] Jestem amerykańskim obywatelem, podczas 12-letniego pobytu w tym kraju komponowałem wyłącznie dla sceny amerykańskiej […] Byłoby miło, gdyby Państwo o tym fakcie poinformowali swoich czytelników."[1]

Dzieła (wybór)

Opery

  • Der Protagonist op.15 (libretto Georg Kaiser), 1926.
  • Royal Palace op.17 (libretto Yvan Goll), 1927.
  • Der Zar lässt sich photographieren op.21 (libretto Georg Kaiser), 1928.
  • Aufstieg und Fall der Stadt Mahagonny (libretto Bertolt Brecht), 1930.
  • Der Jasager (libretto Elisabeth Hauptmann i Bertolt Brecht), 1930.
  • Die Bürgschaft (libretto Caspar Neher), 1932.
  • Der Weg der Verheißung / The Eternal Road (libretto Franz Werfel), 1937.
  • Street Scene (libretto Elmer Rice (1892–1967) i Langston Hughes (1902–1967)), 1947.
  • Down in the Valley (libretto von Arnold Sundgaard (1909–2006)), 1948.

Śpiewogra

  • Mahagonny (libretto Bertolt Brecht), 1927.

Muzyka sceniczna

  • Die Dreigroschenoper (tekst Bertolt Brecht), 1928.

Musicale

  • Happy End (tekst Elisabeth Hauptmann, tekst pieśni Brecht), 1929.
  • Silbersee – Ein Wintermärchen (tekst Georg Kaiser), 1933.
  • Marie Galante (tekst Jacques Deval), 1934.
  • Johnny Johnson (tekst Paul Green), 1936.
  • Railroads on Parade (tekst Edward Hungerford), 1939.
  • Lady in the Dark (tekst Moss Hart i Ira Gershwin), 1941.
  • One Touch of Venus (tekst Sidney Joseph Perelman i Ogden Nash), 1943.
  • Love Life (tekst Alan Jay Lerner), 1948.
  • Lost in the Stars (tekst Maxwell Anderson), 1949.

Literatura

  • David Farneth, Elmar Juchem, David Stein (Hrsg.): Kurt Weill. Ein Leben in Bildern und Dokumenten, Ullstein, Berlin 2000.

Przypisy

  1. Life Magazine, 17. März 1947, s. 17; (online w Google-Books): "Although I was born in Germany, I do not consider myself a 'German composer.' The Nazis obviously did not consider me as such either and I left their country (an arrangement which suited both me and my rulers admirably) in 1933. I am an American citizen and during my dozen years in this country have composed exclusively for the American stage […]".