Karl Lachmann

Karl Konrad Friedrich Wilhelm Lachmann (ur. 4 marca 1793 w Brunszwiku (niem. Braunschweig); zm. 13 marca 1851 w Berlinie) - filolog. (wyznania ewangelickiego)

Karl Lachmann Imagines philologorum 175px
Karl Lachmann.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

  • Ojciec: Karl Ludolf Friedrich (1756–1823), pastor i pisarz;
  • Matka: Juliane Dorothea (1774–95), córka pruskiego majora Friedricha Carla Albrechta von Loeben;
  • Brat przyrodni: Friedrich (1800–28), nauczyciel klasycznej filologii w gimnazjum w Getyndze;
  • Stan cywilny: kawaler.

Życiorys

Ojciec był teologicznym i pedagogicznym pisarzem, także po trosze poetą i praktycznym pedagogiem, wobec swoich dzieci surowy i twardy, zawsze zwracał uwagę na kształcenie, był przychylny wolnej edukacji. Matka zmarła nim osiągnął dwa lata. Lachmann pod kierownictwem ojca robił szybko postępy. Już w wieku ośmiu lat wstąpił do gimnazjum Katharineum, które ukończył wiosną 1809 roku. Jeden semestr studiował teologię w Lipsku, a potem od jesieni w Getyndze. Jednak coraz bardziej ignorował teologię, a rosło jego zainteresowanie klasyczną filologią, której całkowicie się poświęcił. Jego wykładowcami filologii byli Christian Gottlob Heyne, Christoph Wilhelm Mitscherlich, Ernst Karl Friedrich Wunderlich i Georg Ludolf Dissen. Najbardziej przyciągały go wykłady Dissena pod wpływem, którego zainteresował się nowoczesną obcą literaturą między innymi dziełami Shakespeara, Calderona. Z tego też powodu żarliwie uczył się języka angielskiego i włoskiego. Jednak wykłady Georga Friedricha Benecke (1762-1844) o staroniemieckiej poezji stały się inspiracją na całe jego życie. Próbował pisać wiersze, co przychodziło mu łatwo chociaż nie miał talentu poetyckiego. Napisał pobożne pieśni w tonie staroprotestanckich pieśni kościelnych, uczcił Reformację w stylu Hansa Sachsa, pisał patriotyczne strofy jak Körner i Schenkendorf, sięgał chętnie po sonet aby wyrazić osobisty nastrój. Przetłumaczył także później Sonety (1820) i Makbeta Shakespeare'a.

W 1815 roku habilitował się w Getyndze i w tym samym roku jako ochotnik wstąpił do wojska do piechoty, ale nie brał udziału w walkach. Następnie udał się do Berlina gdzie otrzymał pracę w gimnazjum Friedrich-Werder i w kwietniu 1816 roku ponownie się habilitował na uniwersytecie w Berlinie słynnym pismem "Ueber die ursprüngliche Gestalt des Gedichts von der Nibelungen Noth". W Berlinie pracował jako privatdozent, ale nie prowadził żadnych wykładów i w lecie tego samego roku udał się do Królewca (niem. Königsberg) gdzie otrzymał stanowisko starszego nauczyciela w Friedrichs-Kollegium, a w 1818 roku został profesorem nadzwyczajnym tamtejszego uniwersytetu. W 1824 roku wziął urlop i odbył podróż, która prowadziła przez Wolfenbüttel, Kassel, Heidelberg i Monachium do St. Gallen i Eppishausen. Liczne dokonane odpisy średnio-wysoko-niemieckich rękopisów położyły podwaliny jego późniejszej germanistycznej działalności edycyjnej. W 1825 roku został profesorem nadzwyczajnym na uniwersytecie w Berlinie, a w 1827 roku profesorem zwyczajnym i prowadził katedrę filologii łacińskiej i niemieckiej. Od 1830 roku był członkiem Königlich-Preußische Akademie der Wissenschaften (obecnie Berlińsko-Brandenburska Akademia Nauk). W następnych latach prowadził regularnie wykłady z zakresu niemieckiej gramatyki, historii literatury (począwszy od Tacyta do początku XIV wieku do czasów Hartmanna von Aue, Wolframa von Eschenbacha, Nibelungenlied) i klasycznej filologii (Sofokles, Aristofanes, Horacy, teorii łacińskiego stylu). Był wielokrotnie dziekanem i rektorem a w 1849 roku brał udział jako powołany członek w konferencji poświęconej konstytucji i administracji pruskich uniwersytetów.

Znaczenie

Większość prac Lachmanna związanych z filologią klasyczną i germańską dotyczy wydań lub krytyki tekstu i merytorycznego opracowania edycji. Jego wybitnym rezultatem jest opracowanie metody krytyki tekstu i wydań nazwanej jego imieniem tj. „Lachmannschen Methode“, której celem jest całkowite dostarczenie i krytyczna rekonstrukcja tekstu, która możliwie jak najbardziej zbliżona jest do oryginału lub powinna odpowiadać leżącemu u podstaw archetypowi. Najważniejszym środkiem pomocnym przy rekonstrukcji jest stemma (drzewo genealogiczne) rękopisu oparte na przekazaniu genealogicznego uporządkowania poszczególnych przekazów jako wynik krytycznego testu. Ta genealogia powinna dostarczyć wydawcy w ramach recenzji tekstu obiektywne kryteria dla zdecydowania pomiędzy poszczególnymi wersjami tekstu i przez to uczynić zbędnymi problematyczne „wewnętrzne kryteria” jak „lectio difficilior", czy „usus scribendi“. Lachmann zastosował tę metodę w poetyckich tekstach, w starożytnych i bizantyjskich, w tekstach Nowego Testamentu (1831 i 1842/50), w staroniemieckiej literaturze i w swoim wydaniu Kritische "Ausgabe von Lessings sämtlichen Werken" a nawet nowożytnych niemieckich tekstach. Do swoich wydań staroniemieckich tekstów musiał opracować najpierw wstępne warunki lingwistyczne i metryczne. Rozwinięta przez niego metoda analizy przekazanych rękopisów tekstów przede wszystkim odwołuje się do inwentarza wierszy i została powszechnie przyjęta. Jego system „znormalizowania „ortografii języka średnio-wysoko-niemieckiego bazujący na „najlepszych” górnoniemieckich rękopisach z 13 wieku jest do dzisiaj nadal stosowany. Niektóre edycje Lachmanna staroniemieckich tekstów uważane są za standard wydań, a dotyczy to zwłaszcza „Iwein“, Walthera von der Vogelweide i Wolframa von Eschenbach.

Szczególne znaczenie ma jego krytyczna praca dotycząca "Pieśni o Nibelungach" (niem. Nibelungenlied ) i tekstów Wolframa von Eschenbach. W przypadku "Pieśni o Nibelungach" opracował jako pierwszy trzy krytyczne redakcje tekstu A', B', C' na podstawie rękopisów A (Hohenems/München), B (St. Gallen) i C (Hohenems/Donaueschingen). Jego ocena redakcji (uznał wersję A' jako przypuszczalnie najstarszą) jest wprawdzie podważana ( Adolf Holtzmann i Friedrich Zarncke opowiadali się za wersją C’ względnie C, od Karla Bartscha uważa się wersję B'/B jako najstarszy tekst), ale jego wydanie na podstawie wersji A (wydane w 1948 roku przez Ulricha Pretzela) przedstawia jednak możliwą alternatywę do młodszych wydań na podstawie wersji B (Bartsch, 1956 opracowane przez Helmuta de Boora) i C (U.Henniga, 1977). Duży wpływ na jego badania miał Friedrich August Wolf, którego zastosowaną tezę w „Prolegomena ad Homerum“ (1795) (wielki heroiczny epos jako późna kompilacji pojedynczych, ustnie przekazanych pieśni są ograniczone i mają epizodyczny charakter) rozwinął w rozprawie „Über die ursprüngliche Gestalt des Gedichts von der Nibelungen Noth“ (1816), w której ten epos został uznany jako zbiór 20 epizodycznych pieśni. Rozbudował tą tezę w „Betrachtungen über Homers Ilias“ (1847) do teorii pieśni o bohaterach - „teoria Lachmanna o pieśniach” (niem. Lachmannsche Liedertheorie). W klasycznej filologii od początku ta teoria w germanistyce budziła wątpliwości, dopiero na początku 20 wieku przede wszystkim dzięki Andreasowi Heuslerowi określenie wielkiego eposu zostało określone jako skumulowanie krótszych pieśni, teoria ta ponownie jest wątpliwa (W. Haug). Prace Lachmanna miały wpływ na rozwój zarówno filologii klasycznej jak również niemieckiej.

Dzieła (wybór)

  • Über die ursprüngliche Gestalt des Gedichts von der Nibelungen Noth, Berlin, 1816.
  • Caroli Lachmanni De choricis systematis tragicorum Graecorum: libri quattuor, Berlolini, 1819.
  • Auswahl aus den Hochdeutschen Dichtern des dreyzehnten Jahrhunderts, Berlin, 1820.
  • Dissertatio de mensura tragoediarum certo numero definita, Berolinum, 1822.
  • Der Nibelunge Noth und die Klage, Berlin 1826.
  • Versuch über Dositheus, Berlin, 1837.

Literatura

  • Kühnel, Jürgen, „Lachmann, Karl“, w: Neue Deutsche Biographie tom 13 (1982), strony 371-374.
  • Scherer, Wilhelm, „Lachmann, Karl“, w: Allgemeine Deutsche Biographie tom 17 (1883), strony 471-481.
  • Martin Hertz: Karl Lachmann. Eine Biographie. Wilhelm Hertz, Berlin 1851.

Linki

  • Artykuł "Karl Lachmann" w: de.wikipedia.org (online).