Johann Jacob Moser

Johann Jacob Moser (ur. 18 stycznia 1701 r. w Stuttgarcie; zm. 30 września 1785 r. tamże) - niemiecki profesor prawa publicznego. (wyznania ewangelickiego)

Johann Jacob Moser. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia ↑

Ojciec Johann Jakob Moser von Filseck (1660-1717), wirtemberski urzędnik; matka Helena Katharina Misler (1672-1741); miał 9 rodzeństwa; - ożenił się w Stuttgarcie w 1722 r. z Friederike Rosine Vischer (1703-62); miał 3 synów i 5 córek.

Życiorys ↑

Moser studiował od 1717 r. prawo na uniwersytecie w Tybindze, które ukończył w 1720 r. z tytułem licencjata. W tym samym roku został profesorem nadzwyczajnym na uniwersytecie w Tybindze i wirtemberskim radcą rządu. W 1721 r. udał się do Wiednia, gdzie zyskał zaufanie i poparcie wicekanclerza Rzeszy, Friedricha Karla von Schönborna (1674-1746). W 1724 r. otrzymał dobrze płatną posadę pisarza u radcy dworu Rzeszy von Nostiza. Jednak różnica wyznaniowa i niechęć do konwersji na katolicyzm spowodowały, że nie mógł liczyć na karierę w Wiedniu.

W 1726 r. opuścił Wiedeń i został rzeczywistym radcą rządu w Stuttgarcie. Ponieważ nie zgadzał się z polityką katolickiego księcia Eberharda Ludwika Wirtemberskiego (1676-1733), już po roku zrezygnował z urzędu. Od 1729 r. był tytularnym profesorem w Collegium illustre w Tybindze. Jako pierwszy niemiecki profesor prowadził wykłady o europejskim prawie międzynarodowym. W 1733 r. doszło do jego sporu z cenzurą i odszedł z wirtemberskiej służby.

Kolejne kroki skierował do Frankfurtu nad Odrą, gdzie został profesorem prawa na tamtejszym uniwersytecie. Po sześciu latach ubiegał się o zwolnienie, które otrzymał w 1739 roku. Uwolniony z uciążliwego środowiska przeprowadził się z rodziną do Ebersdorfu (Vogtland). W swoich wspomnieniach okres ten określał jako "najszczęśliwszy w swoim życiu". W tym czasie powstało też jego główne dzieło "Das Teutsche Staatsrecht" (50 części i 2 części uzupełnień, 1737-54). Drugie wielkie dzieło, które rozpoczął w 1739 r., podsumowujące i systematyczne opracowanie całego niemieckiego państwowego prawa terytorialnego, nie dokończył z powodu podniesionego sprzeciwu, szczególnie dworu wirtemberskiego. Swoje doświadczenia radcy dworu Rzeszy opisał w czterotomowym zbiorze "Einleitung zum Reichshofratsprozeß" (1731–37) i w "Grundsätzen der Reichshofratspraxis" (1743).

W 1747 r. przyłączył się do zboru herrnhutów (bracia morawscy) hrabiego Nikolausa Ludwiga von Zinzendorfa (1700-1760). Jego głęboka religijność spowodowała, że napisał kilka pism teologicznych i pieśni religijnych.

W 1748 r. przyjął posadę tajnego radcy i szefa kancelarii u landgrafa Hesji-Kassel, Wilhelma VIII Heskiego (1682-1760), którą jednak wkrótce porzucił, gdy jego propozycje reform zostały niezauważone. Kilka lat kierował prywatną akademią w Hanau. W 1751 r. został konsultantem naukowym wirtemberskich stanów krajowych i przez 20 lat pełnił tę funkcję. Również w tym okresie proponowane przez niego reformy przysporzyły mu kłopotów. Popierał rozwój rzemiosła, handlu i powszechnego dobra. W 1757 r. został zwolniony, ale w tym samym roku powołano go ponownie na to stanowisko, gdy książę wirtemberski domagał się pieniędzy na uzbrojenie armii, aby wesprzeć Austrię w wojnie siedmioletniej z Prusami. Johann Jacob Moser stał się przywódcą sprzeciwu stanów wirtemberskich przeciw polityce absolutystycznej księcia. 12 lipca 1759 r. aresztowano go i bez postępowania sądowego spędził ponad 5 lat w areszcie w odosobnieniu w Hohentwiel. W ten sposób stał się męczennikiem idei stanów krajowych. W tym czasie nie zapewniono mu żadnych środków do pisania, więc pisał sadzą pieśni kościelne na ścianach celi. W 1764 r. został zwolniony po interwencji rady dworu Rzeszy. W jego obronie występowały też stany krajowe, Prusy i cesarz. W wieku 63 lat ponownie został doradcą wirtemberskich stanów krajowych. Jego krytyka działalności komisji stanów krajowych spowodowała, że 16 lipca 1770 r. został zwolniony i przeszedł w stan spoczynku. W tym okresie powstało jego drugie dzieło "Neues Teutsches Staatsrecht" (20 części, 1766-75).

Przez kolejnych 15 lat zajmował się działalnością pisarską.

Znaczenie ↑

Spod jego pióra wyszło 500-600 książek nie tylko o treści prawniczej, ale także poruszające tematy religijne i teologiczne. Był najbardziej produktywnym prawnikiem niemieckojęzycznym. Jako pierwszy przedstawił kompletny obraz panującego prawa w starej Rzeszy niemieckiej przez konkretne panujące normy prawne, przepisy, sądowe rozstrzygnięcia, archiwa i praktyki w kancelariach. Zebrał znaleziony materiał prawny i usystematyzował go. Zwrócił się przy tym przeciw systemowi jaki reprezentowali Christian Thomasius (1655-1728) i Christian Wolff (1679-1754). Również jego nauka prawa międzynarodowego, którą wywodził nie z zasad prawa naturalnego, ale z międzynarodowej praktyki. Johann Jacob Moser uważany jest za założyciela niemieckiego prawa państwowego i pozytywnego prawa międzynarodowego. Bronił starej konstytucji Rzeszy przed tendencjami absolutystycznymi możnowładców.

Dzieła (wybór) ↑

Literatura ↑

Linki ↑