Helmut Käutner

Helmut Käutner (ur. 25 marca 1908 w Düsseldorfie; zm. 20 kwietnia 1980 w Castellina in Chianti, Włochy) – niemiecki scenarzysta, reżyser, aktor i kabarecista.

Helmut Käutner
Helmut Käutner.
Źródło: Wikimedia Commons

Życiorys

Helmut Käutner wyrastał od 1916 w Essen, gdzie już podczas nauki w gimnazjum realnym angażował się w szkolnej grupie teatralnej. Po maturze w 1926 brał lekcje tańca i pantomimy w Folkwang-Schule i studiował w Szkole Rzemiosła Artystycznego grafikę, kostiumologię, scenografię i architekturę wnętrz. W 1928 przeniósł się na uniwersytet w Monachium, gdzie studiował germanistykę, filozofię, psychologię, historię sztuki i teatrologię. Poza tym uczęszczał do seminarium teatralnego Artura Kutschera (1878–1960).

Wiosną 1930 Käutner założył razem z aktorami Kurtem E. Heyne (1906–1961) i Bobby Toddem (1904–1980) oraz muzykiem Wernerem Kleine (1907–1980) kabaret „Die vier Nachrichter”. Dzięki programowi „Hier irrt Goethe” („Tu błąka się Goethe), w którym w 1932 zajmowali się satyrycznie okresem Goethego, stali się znani nie tylko w Monachium. Od 1932 do 1935 występowali gościnnie w Niemczech, Austrii i Szwajcarii. W 1932 cała czwórka wystąpiła pierwszy raz w filmie wojennym „Kreuzer Emden” (Krążownik Emden). Po przejęciu władzy przez nazistów działalność grupy została zakazana w 1935. Podczas gdy Todd i Heyne emigrowali, Helmut Käutner poświęcił się grafice i architekturze wnętrz oraz pisał piosenki i szlagiery. Od 1936 do 1939 był aktorem i reżyserem w lipskim teatrze Leipziger Schauspielhaus, gdzie poznał przyszłą żonę Erikę Balqué. Napisane przez niego sztuki Ein Auto geht in See i Juchten und Lavendel zostały wystawione we Frankfurcie i Lipsku. Następnie przeniósł się do monachijskiego teatru Kammerspiele i pracował także na różnych scenach w Berlinie. Razem z Bobby E. Lüthge (1891–1964) napisał scenariusz do filmu „Salonwagen 451” (Wagon salonowy 451, 1939).

W 1939 Helmut Käutner debiutował jako reżyser filmowy realizując film „Kitty und die Weltkonferenz” (Kotty i konferencja światowa), który krótko po premierze został zakazany. W konsekwencji tego nakręcił później apolityczny film „Frau nach Maß” (Kobieta na miarę, 1940). W następnym okresie musiał realizować wojenne filmy propagandowe. Dzięki filmom „Romanze in Moll” (1943), „Große Freiheit Nr. 7” (Wielka wolność nr 7, 1944) i „Unter den Brücken” (Pod mostami, 1945) uzyskał międzynarodowe uznanie. Film „Unter den Brücken” uważany jest dzisiaj za jedno z najlepszych dzieł kina niemieckiego.

Po wojnie Käutner razem z innymi aktorami filmowymi zamieszkał w Hamburgu, gdzie poświęcił się reorganizacji tamtejszego teatru, filmu i rozgłośni radiowej. Razem z Ernstem Georgiem Schnabelem (1913–1986) organizował oddział słuchowisk w radiu Nordwestdeutschen Rundfunk (NWDR). We współpracy z Ernstem Georgiem Schnabelem powstał w zimie 1946/47 scenariusz do pierwszego powojennego filmu Helmuta Käutnera pt. „In jenen Tagen” (W tamtych dniach), który jednocześnie był pierwszym zachodnioniemieckim filmem powojennym.

Po powrocie Bobby Todda z emigracji Käutner napisał z nim scenariusz do filmu „Der Apfel ist ab” (Jabłko się oderwało), który w kinach ukazał się w 1948 i okazał się wielkim niepowodzeniem finansowym, podobnie jak film „Königskinder” (Królewskie dzieci, 1950). Dopiero powstały w kooperacji niemiecko-jugosłowiańskiej film „Die letzte Brücke” (Ostatni most), opowiadający historię kolaborującej z partyzantami lekarki w czasie wojny, stał się w 1953 sukcesem kinowym i zyskał aprobatę krytyków. Film ten został wyróżniony nagrodą Prix International podczas festiwalu filmowego w Cannes i otrzymał w Niemczech nagrodę za „najlepszą reżyserię”. Kolejnymi międzynarodowymi sukcesami okazały się filmy „Ludwig II – Glanz und Elend eines Königs” (Ludwik II – splendor i nędza króla, 1954), „Des Teufels General” (Generał diabła, 1955), „Ein Mädchen aus Flandern” (Dziewczyna z Flandrii, 1956), „Der Hauptmann von Köpenick” (Kapitan z Köpenick, 1956) i „Die Zürcher Verlobung” (Zuryskie zaręczyny, 1957). Sam film „Der Hauptmann von Köpenick” otrzymał sześć niemieckich nagród filmowych i został sprzedany do 53 krajów, i jako pierwszy niemiecki film powojenny odniósł sukces w Stanach Zjednoczonych Ameryki.

Te sukcesy nie pozostały bez wpływu na jego karierę. W 1956 podróżował pierwszy raz do Stanów Zjednoczonych, aby negocjować z Universal Studios w Hollywood umowę na realizację filmów („The Restless Years”, 1957; „Stranger In My Arms”, 1958). 1957 w Hamburgu założył razem z Wolfgangiem Staudte (1906–1984) i Haraldem Braunem (1901–1960) Freie Film Produktion GmbH. Początkiem lat 60-tych zaczęła się stopniowo kończyć kariera filmowa Helmuta Käutnera. Ani nie mógł się identyfikować z „nowym kinem niemieckim”, ani nie chciał popadać w trywialne kino komercyjne. W 1964 wyreżyserował ostatni film „Lausbubengeschichten” (Historie urwisów).

W następnych latach Käutner pracował jako autor, aktor i reżyser telewizyjny. Zagrał w takich filmach jak „Die Frau in Weiß (Kobieta w bieli, 1971) i inscenizował widowiska telewizyjne, jak również reżyserował pojedyncze odcinki seriali „Der Kommissar” (Komisarz) i „Derrick”. W 1977 wycofał się z życia zawodowego i osiadł w Toskanii. W następnym roku uniwersytet w Berlinie nadał mu tytuł honorowego profesora. Helmut Käutner otrzymał wiele odznaczeń państwowych i filmowych.

Literatura

  • Peter Cornelsen: Helmut Käutner. Seine Filme, sein Leben. München: Heyne 1980. ISBN 3-453-86027-6.

Linki

Autor: Roman Penkała