Georg Joachim Göschen

Georg Joachim Göschen (ur. 22 kwietnia 1752 r. w Bremie; zm. 5 kwietnia 1828 r. w Grimma) - niemiecki wydawca wyznania luterańskiego. Publikował pisma m.in. Friedricha Schillera (1759-1805), Johanna Wolfganga von Goethego (1749-1832), Christopha Martina Wielanda (1733-1813), Friedricha Gottlieba Klopstocka (1724-1803), Augusta Wilhelma Ifflanda (1759-1814) oraz wydał Nowy Testament w języku greckim opracowany przez Johanna Jakoba Griesbacha (1745-1812).

Georg Joachim Göschen, Goeschen by Graenicher
Georg Joachim Göschen.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Johann Reinhard Göschen, kupiec w Bremie, później w Vlotho; matka Gebeta z domu Schulenburg (zm. 1755), córka kupca z Bremy; przybrana matka Anna Juliane Niemanns; - ożenił się w Dobrilugk w 1788 r. z Henriette Heun (1765-1850); szwagier Heinrich Clauren (1771-1854), pisarz; miał 8 synów (4 wcześnie zmarło) i 2 córki.

Życiorys

Po bankructwie ojca Georg Joachim Göschen opuścił rodzinę i wspierany przez krewnych z Bremy trafił do nauczyciela w Arbergen. W Arbergen istotny wpływ na jego edukację wywarł tamtejszy pastor Erhard Heeren. W wieku 15 lat rozpoczął naukę księgarza w Cramerschen Buchhandlung w Bremie. Po ukończeniu nauki znalazł w 1772 r. posadę u poważanego wydawcy lipskiego Siegfrieda Leberechta Crusiusa (1738-1824). W 1781 r. przeniósł się do wydawnictwa Buchhandlung der Gelehrten w Dessau, w 1785 r. dzięki finansowemu wsparciu Christiana Gottfrieda Körnera (1756-1831) założył w Lipsku własne wydawnictwo G. J. Göschen’sche Verlagsbuchhandlung. W tamtych latach zaprzyjaźnił się także z Friedrichem Justinem Bertuchem (1747-1822). W latach 1786-1790 wydał pierwsze ośmiotomowe wydanie dzieł Goethego, od 1785 r. edytował pisma Schillera. W późniejszych latach zarówno Goethe, jak i Schiller wydawali swoje dzieła u wydawcy Johanna Friedricha Cotta (1764-1832). Jego największą publikacją było 42-tomowe wydanie w 1802 r. pism Wielanda. Göschen szukał także tłumaczeń dzieł obcojęzycznych.

Wydał m.in. Pierre'a Beaumarchais'a »Figaros Hochzeit« (pol. Wesele Figara) i Henry’ego Fieldinga »Tom Jones« (ang. The History of Tom Jones, a Foundling, pol.Historia życia Toma Jonesa, czyli dzieje podrzutka) w tłumaczeniach Therese Huber (1764-1829) i Johanna Joachima Christopha Bode (1731-1793). W drugim roku działalności nawiązał kontakt z Johannem Gottfriedem Herderem (1744-1803). W tym samym 1786 r. spółka z Körnerem została rozwiązana, po zerwaniu kontaktu z Schillerem.

Wydawanie pism Goethego czy Schillera nie przyniosło zysków finansowych. Göschen zarabiał publikowaniem powieści, almanachów (Der Teutsche Merkur, Magazin der Philosophie) i książek popularnonaukowych. Książką »Noth- und Hilfsbüchlein für Bauersleute« Rudolpha Zachariasa Beckera (1752-1822) osiągnął w 1788 r. jeden z największych sukcesów wydawniczych tamtych czasu. Także czasopisma Pandora oder Kalender des Luxus und der Moden (od 1787), Historischen Kalender für Damen (od 1790), Frauenjournal (od 1804) zyskały dużą popularność. Czasopisma te miały na celu także przyczynić się do wychowania i edukacji kobiet.

W 1797 r. Georg Joachim Göschen przeniósł drukarnię z Lipska do Grimma, a w 1823 r. także wydawnictwo. W wydawnictwie w Grimma korektorem był Johann Gottfried Seume (1763-1810). Firma przeżywała duże problemy w czasie wojen napoleońskich. Po śmierci Göschena wydawnictwo było dalej prowadzone przez jego syna Hermanna Juliusa. W 1838 r. zostało sprzedane wydawnictwu G. J. Göschen’sche Verlagsbuchhandlung, a w 1919 r. jego właścicielem została firma Walter de Gruyter.

Georg Joachim Göschen troszczył się z sukcesem o poprawienie typografii. Okazałe publikacje jego wydawnictwa uważane są także jeszcze dzisiaj za wzorzec wydawania książek. Już w jego czasach uzyskał za nie wielkie uznanie. Wprowadzał również w swoim wydawnictwie wszelkie nowości techniczne.

Dzieła (wybór)

  • Reise von Johann. 1793.
  • Zweymal sterben macht Unfug. 1800.
  • Noch ein Blümchen in Augustens Garten; Den 16. März 1806. 1806.

Literatura