Salomon Gessner

Salomon Gessner (warianty nazwiska: Geßner, Gesner, Kesner; ur. 1 kwietnia 1730 r. w Zurychu; zm. 2 marca 1788 r. tamże) - szwajcarski poeta, malarz i grafik. (wyznania ewangelicko-reformowanego).

Anton Graff Salomon Gessner
Salomon Gessner. (Autor: Anton Graff, 1765/66).
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Konrad (1696-1775), wydawca i drukarz, członek Wielkiej Rady Zurychu, syn Davida (1671-1704), drukarza w Zurychu i Anny Werdmüller; matka Esther Hirzel (1704-66); - ożenił się w Zurychu w 1761 r. z Judith Heidegger (1736-1818); miał 2 synów - Konrada (1764-1826), malarza pejzażystę i Heinricha (1768-1813), wydawcę, księgarza i drukarza oraz córkę - Annę Dorotheę (1768–1855).

Życiorys

Ani w szkole, gdzie źle się uczył co spowodowało, że rodzice powierzyli go na wychowanie wiejskiemu pastorowi, ani w swoich pierwszych latach jako księgarz w rodzinnej firmie Salomon Gessner nie pokazał żadnych szczególnych zdolności. Dopiero gdy w 1749 r. został wysłany przez ojca do Berlina, aby w księgarni Spenera wyuczyć się zawodu, zrodziło się w nim zainteresowanie sztukami pięknymi, co dostarczyło jego życiu konkretnej treści. Bez wiedzy rodziców w 1750 r. przerwał naukę i z zapałem zaczął malować pejzaże. Po pewnym czasie był w stanie uzyskać zgodę rodziców na ten nowy zawód. Podczas pobytu w Berlinie poznał m.in. Karla Wilhelma Ramlera i Friedricha von Hagedorna, którzy wywarli na niego znaczący wpływ.

Końcem 1750 r. Salomon Gessner wrócił do Zurychu, gdzie zaprzyjaźnił się z Christophem Martinem Wielandem. W latach 50-tych ukazały się jego pierwsze i jednocześnie największa liczba jego wierszy. Jego poezja została przetłumaczona prawie na wszystkie języki europejskie. Jego idylle malowały w styl arkadyjskiego stylizowanego pejzażu momenty i sytuacje zmysłowe, sielankowe proste postacie złotego okresu, których bezproblemowa serdeczność, głęboka radość i moralność odpowiadały estetycznym wymogom. Ideowe wymogi epoki: niewinność, naiwność, skromność, wrażliwość uwydatniają się i pozwalają lekko przeoczyć bezkształtność postaci Gessnera. Goethe w opinii w Dichtung und Wahrheit wymienił najistotniejsze cechy charakteru tej poezji: "Bez charakteru...przy jej wielkim wdzięku i dziecinnej serdeczności." "Prawdziwe uczucie poety", które przyznał mu jednocześnie Goethe, pokazuje Gessner w kunszcie prozy, której rodzaj był niesłyszany dotąd w Niemczech: proza zyskuje przy całej wąskości tematu i skromności instrumentacji sporo nieoczekiwanej muzykalności.

Po 1760 r. Salomon Gessner poświęcił się swojej drugiej zdolności, czyli rytownictwu, rysunkowi i malarstwu. Jego długie starania, widoczne w wielu kopiach i studiach, doprowadziły ostatecznie do zrównoważonych gwaszowych pejzaży w latach po 1780 r. i wyszły na dobre jego wydaniom. Od powrotu do Zurychu pracował w firmie ojca, którą w 1775 r. całkowicie przejął, a której prowadzenie w dużej mierze pozostawił żonie. W 1761 r. został oprócz tego udziałowcem wydawnictw Orell, Geßner & Cie. (od 1770 Orell, Geßner, Füßli & Cie.). Wiele dzieł wydawnictwa, szczególnie okazałych wydań, sam ozdabiał i ilustrował, a niektóre należały do najpiękniejszych książek epoki (Idyllen (1773) i jego Werke (1777/78 i 1788)).

Salomon Gessner uczestniczył także przy założeniu pierwszej zuryskiej manufaktury porcelany w Schooren i był członkiem rady Zurychu oraz zarządcą Erlenbach (1768) i od 1776 r. w Vier Wachten i Wipkingen.

Dzieła (wybór)

  • Daphnis. 1754.
  • Idyllen. 1756.
  • Der Tod Abels. 1758.
  • Idylles & Poëmes Champêtres de M. Gessner. 1762.
  • Gedichte. 1762.
  • Moralische Erzählungen und Idyllen. 1772.

Literatura

  • Wilhelm Creizenach, Theodor Süpfle: „Geßner, Salomon”. W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 9, Duncker & Humblot, Leipzig 1879, s. 122-126.
  • Kurt Wölfel: „Geßner, Salomon”. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 6, Duncker & Humblot, Berlin 1964, ISBN 3-428-00187-7, s. 346.

Linki

Autor: Roman Penkała