Emanuel Geibel

Franz Emanuel August Geibel (od 1852 r. Franz Emanuel August von Geibel; pseudonim: L. Horst; ur. 17 października 1815 r. w Lubece; zm. 6 kwietnia 1884 r. w Lubece) - niemiecki liryk i tłumacz. (wyznania ewangelicko-reformowanego)

Emanuel Geibel
Emanuel Geibel, ok. 1860.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Johannes Geibel (1776-1853), teolog ewangelicko-reformowany; matka Elisabeth Louise z domu Ganslandt (1798-1841); - ożenił się w 1852 r. z Amandą z domu Trummer (1834-55); miał 1 córkę Marię.

Życiorys

Emanuel Geibel otrzymał gruntowne i wielostronne wykształcenie w gimnazjum Katharineum w Lubece, gdzie w centrum uwagi znajdowały się języki klasyczne. Wśród zawartych tam przyjaźni szczególne znaczenie miała dla niego przez całe życie ta z Ernstem Curtiusem (1814-1896). W 1835 r. rozpoczął studia teologiczne w Bonn, które już po dwóch semestrach zamienił na studia filologiczne w Berlinie. W Berlinie dzięki Juliusowi Eduardowi Hitzigowi (1780-1849) poznał Adelberta von Chamisso (1781-1838). Został wprowadzony do towarzystwa Literarische Mittwochs-Gesellschaft, gdzie spotykał Josepha von Eichendorffa (1788-1857), Augusta Kopischa (1799-1853), Ernsta Raupacha (1784-1852) i Karla Eduarda von Holtei (1798-1880). Spotykał się także z rodziną Franza Kuglera (1808-1858). Dzięki pośrednictwu Bettiny von Arnim (1785-1859) i Friedricha Carla von Savigny zaproponowano mu początkiem 1838 r. posadę nauczyciela w domu rosyjskiego dyplomaty księcia Gavriila Antonovicha Katakazi w Atenach.

Kolejne dwa lata w Grecji nadały decydujący kierunek jego rozwojowi poetyckiemu. Pejzaże attyckie i antyczne zabytki architektury doprowadziły go do głębszego zrozumienia greckich poetów. We wspólnym trudzie z Ernstem Curtiusem sprawdził po raz pierwszy swój talent jako tłumacz (»Klassische Studien«, 1840). Po powrocie do Niemiec w 1840 r. mieszkał przelotnie w Eschebergu u Karla-Otto von der Malsburga (1790-1855), gdzie był bibliotekarzem i zainteresował się tam literaturą hiszpańską. Następnie spędził jakiś czas u Ferdinanda Freiligratha (1810-1876) w Sankt Goar, u Justinusa Kernera (1786-1862) w Weinsbergu, u Karla Goedeke (1814-1887) w Hanowerze, u Moritza Grafa von Strachwitz (1822-1847) w jego dobrach w Stoszowicach na Dolnym Śląsku (wówczas niem. Peterwitz) i na śląskim zamku książąt Carolath. W międzyczasie przebywał także w Lubece i Berlinie.

W 1852 r. król Bawarii Maksymilian II powołał go do Monachium i nadał tytuł profesora honorowego niemieckiej literatury i estetyki na tamtejszym uniwersytecie. Za nim podążyli do Monachium Paul Heyse (1830-1914), Friedrich von Bodenstedt (1819-1892), Wilhelm Heinrich Riehl (1823-1897), Adolf Friedrich von Schack (1815-1894), Julius Grosse (1828-1902), Heinrich Leuthold (1827-1879), Wilhelm Hertz (1835-1902), Hermann Lingg (1820-1905) i Felix Dahn (1834-1912). Geibel stał się założycielem monachijskiego kręgu poetyckiego, który w przeciwieństwie do Młodych Niemiec (niem. Junges Deutschland) i wzmacniającej się literatury realizmu hołdował kultowi klasycystyczno-idealistycznemu. Król zbierał "jego powołanych" na sympozjach literackich w swojej rezydencji, a prywatnie założyli towarzystwo Die Krokodile (1856-1882), w którym recytowali swoje wiersze i poddawali wzajemnej krytyce. Po śmierci króla Maksymiliana w 1864 r. krąg monachijski rozpadł się. Gdy w 1868 r. do Monachium przybył pruski król Wilhelm I (1797-1888), Geibel napisał wiersz na jego cześć przez co popadł w niełaskę u króla bawarskiego Ludwika II (1845-1886), ale wkrótce zyskał honorową pensję u króla pruskiego. Jako cieszący się popularnością "herold Rzeszy" i wyróżniony honorowym obywatelstwem, żył od 1868 r. na stałe w Lubece.

Twórczość

Emanuel Geibel był przede wszystkim lirykiem. Dzięki dużemu talentowi szybko uzyskał renomę poetycką. Opanował jednakowo ton pieśni ludowych i strofę Nibelungów, aleksandryn, sonet, oktawę i tercynę, jak również antyczne miary wierszowe. Jego liryka i pieśni miłosne pozostają nastrojowo związane z romantyzmem. Pobrzmiewają w nich Joseph von Eichendorff (1788-1857), Johann Ludwig Uhland (1787-1862), Heinrich Heine (1797-1856) i Wilhelm Müller (1794-1827). Od pobytu w Grecji, z romantycznymi tradycjami połączyły się tendencje klasycystyczne, a August von Platen-Hallermünde (1796-1835) był podziwianym przez niego wzorcem. Liryka polityczna Geibela brała swój początek w wezwaniu do walki Georga Herwegha (1817-1875), a jej charakter był narodowo-konserwatywny. Uwydatnia się w nich skłonność do retoryki i patosu. Znany slogan "Am deutschen Wesen mag die Welt genesen" (pol. Niemiecki charakter może uleczy świat) nawiązuje do wiersza Geibla »Deutschlands Beruf« (1861), gdzie w oryginale brzmi "Und es mag am deutschen Wesen, Einmal noch die Welt genesen". Wówczas chodziło w nim o jedność państwa niemieckiego pod rządami nowego cesarza i nie miało nic wspólnego z późniejszymi ideami nazistowskimi (niemiecka kultura, rasa). Jego szczególna sympatia skupiała się na balladzie bohaterskiej, do której materiał brał, w równej mierze, z antycznej i germańskiej historii oraz sag. Emanuel Geibel posiadał od początku do końca swojej twórczości mistrzowską umiejętność tłumaczenia.

Mało sukcesów przyniosły mu jego utwory dramatyczne. Komediowemu zastosowaniu motywu wędrówki dusz w »Meister Andrea« (1855) brakowało lekkości i głębi prawdziwego humoru. W tragedii »Brunhild« (1857) próbował materiał Nibelungów uwolnić od wszystkich mistycznych kontekstów, zdarzenia wynikały jedynie z ludzkich konfliktów. Dramat ten ostro krytykował Friedrich Hebbel (1813-1863). Za klasycystyczne ponowne podjęcie tematu barokowego »Sophonisbe« (1868) otrzymał nagrodę Schillera (1759-1805).

Popularność Geibla, pomimo ponad 3600 udźwiękowień jego wierszy, szybko zblakła w XX wieku. Do dzisiaj znane są jego wiersze »Der Mai ist gekommen«, do którego muzykę napisał Justus Wilhelm Lyra (1822-1882) i »Wer recht in Freuden wandern will«. W przeciwieństwie do tego trwała okazała się sztuka jego tłumaczeń francuskich, hiszpańskich, greckich i rzymskich liryków.

Dzieła (wybór)

Wiersze

  • Gedichte. 1840.
  • Ein Ruf von der Trave. Gedicht. 1845.
  • Zwölf Sonette für Schleswig-Holstein. 1846.
  • Juniuslieder. 1848.
  • Die Loreley. 1861.
  • Gedichte und Gedenkblätter. 1868.
  • Die Goldgräber. 1870.
  • Spätherbstblätter. Neueste Gedichte. 1877.

Dramaty i komedie

  • König Roderich. Eine Tragödie in fünf Aufzügen. 1844.
  • König Sigurds Brautfahrt. Eine nordische Sage. 1846.
  • Brunhild, Eine Tragödie. 1857.
  • Sophonisbe. Tragödie in fünf Aufzügen. 1856.

Tłumaczenia

  • Klassische Studien. Razem z Ernstem Curtiusem, 1840.
  • Volkslieder und Romanzen der Spanier im Versmasse des Originals verdeutscht. 1843.
  • Classisches Liederbuch. Griechen und Römer in deutscher Nachbildung. 1876.

Literatura

  • Max Koch: Geibel, Emanuel von. W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 49, Duncker & Humblot, Leipzig 1904, s. 265-274.
  • Adalbert Elschenbroich: Geibel, Franz Emanuel August von. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 6, Duncker & Humblot, Berlin 1964, ISBN 3-428-00187-7, s. 139.