Adolf Furtwängler

Johann Adolf Michael Furtwängler (ur. 30 czerwca 1853 we Fryburgu w Bryzgowi, zm. 10 października 1907 w Atenach) – niemiecki archeolog, profesor uniwersytecki, historyk sztuki i dyrektor muzeum. (wyznanie katolickie)

Adolf Furtwängler. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

• Ojciec: Wilhelm (1809–75), teolog i archeolog, dyrektor gimnazjum we Fryburgu w Bryzgowi, syn Bartholomäusa, furmana i rolnika w Gütenbach koło Furtwangen;
• Matka: Christiane (1829–1901, wyznanie ewangelickie) z domu Schmidt z Wertheim;
• Żona: od 1884 z Adelheid (1862–1944, wyznanie ewangelickie), córka rektora gimnazjum Gustafa Wendta w Karlsruhe i Anny Dohrn;
• Dzieci: 2 córki: Märis Edith (1891–1962, poślubiła filozofa Maxa Schelera) i Annele (Anna, 1900–1974) oraz 2 synów: Wilhelm (1886–1954, dyrygent i kompozytor) i Walter (1887–1967, alpinista).

Życiorys

Adolf Furtwängler studiował w rodzinnym mieście, Lipsku i Monachium. Początkowo interesowała go filozofia, a potem zajął się filologią klasyczną i archeologią. W 1874 roku doktoryzował się w Monachium u Heinricha Brunna, który w przeciwieństwie do panującego wówczas kierunku w archeologii traktował ją jako historię sztuki. To ukształtowało rozległą wiedzę Furtwänglera o zabytkach. W latach 1876–78 przebywał w Grecji jako stypendysta Niemieckiego Instytutu Archeologicznego we Włoszech. Uczestniczył tam w wykopaliskach w Mykenach, Olimpii i na wyspie Eginie. Jego opracowanie tamtejszych znalezisk z brązu było przełomowe dla historii sztuki archaicznej, które jednocześnie razem z przeprowadzonym badaniem Georga Loeschcke mykeńskich waz przyczyniło się do zrozumienia kultury 2 tysiąclecia przed Chrystusem.

W 1879 roku Adolf Furtwängler habilitował się w Bonn, w 1880 roku został asystentem dyrektora zbiorów antycznych w Berlinie, gdzie zajmował się uporządkowaniem i opracowaniem tamtejszych waz, gemm i terakot. W 1884 roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego. Stworzony przez niego katalog waz legł u podstaw ich historii oraz rozróżnienia rysowników na jego podstawie, co przyczyniło się do stworzenia systemu datowania stanowiska archeologicznego na podstawie znajdowanych szczątków ceramicznych. W 1900 roku ukazała się jego książka Griechische Vasenmalerei (Greckie malarstwo wazowe) z wiernymi ilustracjami Karla Reichholda. Trzytomowe dzieło Antiken Gemmen (Antyczne gemmy, 1900) daleko wykraczało poza temat zasadniczy i dotykało też trudnych problemów historii prądów intelektualnych i historii religii. Istotny udział miał też w powstałym katalogu zbiorów rzeźby w Berlinie. Jeszcze w Berlinie ukończył Meisterwerke der griechischen Plastik (Arcydzieła greckiej rzeźby, 1893).

W 1894 roku powołano go do Monachium jako następcę Brunna. Do szerokiej działalności pedagogicznej, rozbudowy muzeum odlewów, zarządzania Glyptoteką doszła seria publikacji naukowych, przede wszystkim w pismach Bawarskiej Akademii Nauk, której członkiem zwykłym był od 1895 roku. W 1901 roku prowadził ponownie wykopaliska na wyspie Eginie, gdzie pracował w świątyni Afai.

Adolf Furtwängler był, wśród założycieli nowej, bazującej na historii sztuki archeologii, najwybitniejszym w opanowaniu materiału, jego uporządkowaniu, ocenieniu i interpretacji, za co znalazł uznanie także u przeciwników i zagranicznych naukowców. Główną dziedzinę prowadzonych przez niego badań stanowiła sztuka Greków, ich rzeźby i ich najwięksi mistrzowie. Także rzymska historia sztuki zawdzięcza mu istotne impulsy. Filologiczne przygotowanie umożliwiło mu również wytyczenie nowych dróg w historii antycznej, mitologii i religioznawstwie.

Adolf Furtwängler zmarł 10 października 1907 w Atenach w wyniku czerwonki. Jego grób znajduje się na Pierwszym Cmentarzu Ateńskim (Πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών).

Dzieła (wybór)

• z Georgiem Loeschke: Mykenische Thongefäße (Mykeńskie naczynia gliniane). Asher, Berlin 1879.
• Beschreibung der Vasensammlung im Antiquarium (Opis zbioru waz w Antiquarium). 2 tomy. Spemann Berlin 1885.
• z Georgiem Loeschke: Mykenische Vasen. Vorhellenische Thongefässe aus dem Gebiete des Mittelmeeres (Mykeńskie wazy. Przedhellenistyczne naczynia gliniane z obszaru Morza Śródziemnego). Asher, Berlin 1886.
• Die Bronzen und die übrigen kleineren Funde aus Olympia (Brązowe i pozostałe małe znaleziska z Olimpii). 2 tomy, Asher, Berlin 1890.
• Meisterwerke der griechischen Plastik (Arcydzieła rzeźby greckiej). 2 tomy, Giesecke & Devrient, Leipzig u. a. 1893.
• Beschreibung der geschnittenen Steine im Antiquarium (Opis ciętych kamieni w Antiquarium). Spemann, Berlin 1896.
• Die antiken Gemmen (Antyczne gemmy). 3 tomy, Giesecke & Devrient, Leipzig u. a. 1900.
• z Karlem Reichholdem (wydawca): Griechische Vasenmalerei. Auswahl hervorragender Vasenbilder (Greckie malarstwo wazowe. Wybór wybitniejszych obrazów wazowych). 2 tomy, Bruckmann, München 1904.
• z Ernstem Robertem Fiechterem i Hermannem Thierschem (wydawcy): Aegina. Heiligtum der Aphaia (Egina. Sanktuarium Afai). 2 tomy, Verlag der K. B. Akademie der Wissenschaften, München 1906.

Literatura

• Lippold, Georg, "Furtwängler, Adolf" w: Neue Deutsche Biographie 5 (1961), s. 738-740; URL: https://www.deutsche-biographie.de/pnd116878118.html#ndbcontent