Franciscus Junius

Franciscus Junius, właściwie François du Jon (ur. 1 maja 1545 w Bourges (Francja), zm. 13 października 1602 w Lejdzie) – niderlandzki teolog ewangelicko-reformowany.

Franciscus Junius. Źródło: Wikimedia Commons

Rodzina

• Żona: 1) Agnès Champio z Liège, 2) Elisabeth Corputius (1552–1587) z Bredy, 3) Jeanne Lhermite z Anvers, 4) Marie Glaser;
• Dzieci: m.in. Franciscus Junius młodszy, właśc. François du Jon (1591–1677), humanista, lingwista.

Biografia

François du Jon wyrastał jako syn radcy królewskiego. Po nauce w domu wstąpił w wieku 12 lat na uniwersytet w rodzinnym mieście, aby studiować prawo. Wkrótce wyjechał do Lyonu, aby dokończyć edukację humanistyczną. W 1562 roku udał się do Genewy, gdzie studiował teologię u Jana Kalwina i Teodora Bezy.

W 1565 roku został duchownym w należącej wówczas jeszcze do niepodzielonych Niderlandów Antwerpii. Tam sprzeciwiał się przy pomocy politycznych pism polemicznych planowanemu wprowadzeniu inkwizycji hiszpańskiej przez Filipa II Habsburga, który jako syn Karola V wraz z koroną hiszpańską odziedziczył panowanie nad Niderlandami. Chociaż Franciscus Junius miał dopiero 21 lat, szybko zdobył ponadregionalne uznanie i otrzymał zlecenie ponownego opracowania Belgijskiego Wyznania Wiary (Confessio Belgica) Guya de Braya, zwłaszcza uproszczenie artykułu 16. Confessio Belgica została następnie przyjęta bez przeszkód przez synod w Antwerpii w 1566 roku, a następnie przez synody w Wesel (1568) i Emden (1571). Wszelkimi środkami pragnął zapobiec obrazoburstwu we Flandrii. Z okazji kazania Franza Juniusa z dnia 25 grudnia 1565 roku powstało w neutralnym Sint-Truiden przymierze szlachty Eedverbond der Edelen, które w petycji do króla domagało się zaostrzenia środków przeciwko protestantom. W tej sytuacji Franciscus Junius schronił się w 1567 roku w mieście Limbourg, gdzie między sierpniem 1566 a marcem 1567 roku istniała mała republika reformacyjna, której był pastorem. Dalsze podboje Hiszpanów zmusiły go do kolejnej ucieczki i został kaznodzieją w zborze uchodźców francuskich w Schönau. W 1573 roku zlecono mu wsparcie heidelberskiego teologa Immanuela Tremelliusa w tłumaczeniu Starego Testamentu z języka hebrajskiego na łacinę, w wyniku czego powstała wyraźnie reformowana wersja, która ukazała się w 1579 roku, a w latach 1579-1764 była przedrukowywana trzydzieści trzy razy. Kiedy elektor Ludwik VI Wittelsbach doszedł do władzy, musiał odejść z Heidelbergu.

Franciscus Junius udał się do rezydującego w Neustadt an der Weinstraße księcia Jan Kazimierz Wittelsbach. W tym czasie napisał pismo Presbyterial-Synodale System o systemie prezbiterialno-synodalnym, które uczyniło go znanym w kręgach ewangelicko-reformowanych. W 1584 roku podążył do Heidelbergu, gdzie do 1592 roku pełnił funkcję profesora teologii. W 1591 roku towarzyszył delegacji palatyńskiej do Henryka IV, aby doradzać kandydatowi na króla Francji w sprawie jego wiary kalwinistycznej i związanych z nią krwawych konfliktów z Ligą Katolicką. Henryk IV wyraził chęć przyjęcia Juniusa na swoją służbę, więc ten spakował swoje rzeczy w Heidelbergu i wyruszył z rodziną do Paryża. Wybrali drogę przez Niderlandy, aby odwiedzić tam krewnych. Z powodu trwających w Paryżu wojennych konfliktów, przerwał podróż w Lejdzie. Tamtejszy uniwersytet już wcześniej zabiegał o powołanie go na profesora teologii, co teraz stało się możliwe.

Ponieważ Henryk IV konwertował w 1593 roku na katolicyzm, Franciscus Junius postanowił pozostać w Lejdzie. Tam napisał znane pismo Eirenicum, które dało nazwę teologicznemu kierunkowi irenizmu. Przez 10 lat pracował w Lejdzie jako teolog reformowany. Napisał liczne pisma dogmatyczne i egzegetyczne, które zostały przyjęte także poza sferą kościelną i teologiczną. Hugo Grocjusz określał się jako uczeń Juniusa, a Johannes Althusius również czerpał z myśli Juniusa.

W 1602 roku Junius otrzymał powołanie do nowo powstałej akademii w Saumur (Francja). Jednak nie zdążył tam wyjechać, gdyż 13 października 1602 roku zmarł z powodu dżumy.

Pisma

• Sanctorum Apostolorum Acta: Ex Arabica Translatione Latinè reddita, Lugduni, 1578.
• Biblia Sacra Veteris Testamentum (razem z Immanuelem Tremelliusem), Frankfurtum a. M., 1579.
• Grammatica Hebraeae linguae, Francofurti, 1580.
• Ecclesiastici sive de natura et administrationibus ecclesiae Dei: libri tres, Francofurti, 1581.
• Theses de theologia et scriptura sacra: in quinque locos distributae, et disputationibus totidem concludendae, Heidelbergae, 1588.
• Defensio Catholicae Doctrinae De S. Trinitate Personarvm In Vnitate Essentiae Dei, Heidelbergae, 1590 - 1591.
• Q. Septimii Florentis Tertulliani ... Opera, quae adhuc reperiri potuerunt, omnia, Franckerae, 1597.
• Psalmus 101 Principis Christiani Institutio, Heidelberga, ok. 1600.

Literatura

• Jacob Cornelis van Slee, Rochus von Liliencron: "Junius, Franciscus der Jüngere" w: Allgemeine Deutsche Biographie 14 (1881), s. 734-736 (artykuł na temat syna), online.
• E. Haag, La France protestante : ou Vies des protestants français qui se sont fait un nom dans l’histoire depuis les premiers temps de la réformation jusqu’à la reconnaissance du principe de la liberté des cultes par l’Assemblée nationale, t. 5, Librairie Fischbacher, 1888, s. 714-30, online.