Fanny Mendelssohn

Fanny Zippora Mendelssohn znana także jako Fanny Hensel (ur. 14 listopada 1805 w Hamburgu; zm. 14 maja 1847 w Berlinie; ochrzczona w 1816 jako Fanny Cäcilie Mendelssohn Bartholdy) – niemiecka kompozytorka i pianistka w dobie romantyzmu. (wyznanie mojżeszowe, od 1816 ewangelickie)

Fanny Hensel 1842
Fanny Hensel. Autor: Moritz Daniel Oppenheim (1842).
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Abraham (1776–1835, od 1812 Mendelssohn Bartholdy, od 1822 wyznanie ewangelickie), bankier, syn Mosesa Mendelssohna (1729-1786); matka Lea Salomon (1777-1842, od 1822 Felicia Pauline), córka bankiera Levina (Louisa) Jacoba Salomona (1738–83) i Bilki (Bella) Itzig (od 1812 Bartholdy, 1749–1824); wujek Jakob Ludwig Salomon Bartholdy (1779–1825), dyplomata; rodzeństwo Felix Mendelssohn–Bartholdy (1809–1847), Rebecka (1811-1858) i Paul (1812-1874); – poślubiła w Berlinie w 1829 malarza Wilhelma Hensela (1794–1861); dzieci syn Sebastian Hensel (1830–98); wnuk Kurt Hensel (1861–1941), matematyk.

Życiorys

Fanny Mendelssohn razem z bratem Felixem otrzymała pierwsze lekcje gry na fortepianie od matki. Po zamieszkaniu rodziny w Berlinie w 1811 r. razem z Felixem uczyła się gry na fortepianie u Ludwiga Bergera (1777–1839) i kompozycji u Carla Friedricha Zeltera (1758–1832). Razem z Felixem studiowała teorię muzyki. Jej możliwy udział we wczesnych utworach Felixa jest jeszcze niewystarczająco wyjaśniony. Fanny Mendelssohn już wcześnie uchodziła za wyśmienitą interpretatorkę Jana Sebastiana Bacha (1685–1750) i Ludwiga van Beethovena (1770–1827). Jej pierwsze znane kompozycje pochodzą z 1819 r., wśród nich pieśń Ihr Töne, schwingt euch freundlich.

W 1823 r. zaręczyła się potajemnie z malarzem i rysownikiem Wilhelmem Henselem (1794–1861). Rodzice, szczególnie matka, była bardzo krytyczna wobec tego związku, ponieważ Hensel miał skłonności ku kaCäcilietolicyzmowi, który znalazł także wyraz w jego obrazach. W następnych pięciu latach, które spędził we Włoszech, nie było mu wolno korespondować z narzeczoną. Nawiązał tam kontakt z wujem Fanny Jakobem Bartholdym, co przyczyniło się do poprawy jego stosunków z rodziną Mendelssohnów. W 1825 r. ojciec Fanny kupił pałac w Berlinie, gdzie mieszkała do śmierci. Jej inteligencja i muzykalność spowodowały, że wokół niej powstał krąg artystyczny i intelektualny, który spotykał się w tzw. „sali ogrodowej„ (Gartensaal), w której odbywały się „niedzielne muzyki” (Sonntagsmusik). W 1827 r. ukazały się jej trzy pieśni w wydaniu Felixa Liederheft op. 8 (nr 2, 3 i 12). Oczywiście pieśni nie ukazały się pod jej nazwiskiem. Dopiero jej autorstwo odkryte zostało w późniejszych wydaniach.

W 1828 r. Hensel wrócił z Włoch i matka dała teraz pozwolenie na ślub, który odbył się w listopadzie 1829 roku. Jej listy pisane w tym roku do brata Felixa, przebywającego w Anglii, świadczą wyraźnie o ich więzi rodzinnej. W 1829 r. skomponowała kilka utworów, wśród nich ośmiogłosową pieśń Nachtreigen, do tekstu męża. Tutaj zarysowało się już jej umiłowanie do kontrapunktu, polifonii i ścisłej matematycznej struktury. W 1831 r., po kryzysie artystycznym, napisała trzy wielkie dzieła: kantaty Lobgesang i Hiob oraz  Oratorium nach Worten der Bibel. Felix był bardzo krytyczny w stosunku do utworu Hero und Leander powstałego w 1832 roku. Fanny Mendelssohn założyła teraz własne stowarzyszenie muzyczne, z którym wystawiała obce i własne kompozycje, m.in. powstałą w 1834 r. uwerturę dla orkiestry C-dur. W 1835 r. podróżowała do Kolonii, gdzie jako altcistka współpracowała z Felixem podczas 17 Dolnoreńskiego Festiwalu Muzycznego (Niederrheinisches Musikfest). Bezpośrednio po tym pojechała z mężem do Paryża. Jej listy z tego pobytu świadczą o jej krytyce panujących warunków społecznych i zaangażowaniu na rzecz ludu. W tym samym czasie zerwała kontakt z Zelterem, ponieważ w jego korespondencji z Johannem Wolfgangiem von Goethe (1749–1832) pojawiły się wypowiedzi antysemickie i komentarze o jej braku „kobiecości”.

Po śmierci ojca Fanny została niepisaną głową rodziny. Ignorowała sprzeciw Felixa wobec publikacji swoich kompozycji i w 1837 r. wydała pieśni Die Schiffende pod własnym nazwiskiem. Po ślubie brata z Cécile Jeanrenaud wystąpił wyraźny dystans między rodzeństwem. W 1839 r. udała się z mężem w podróż do Włoch, podczas której doświadczyła nowych inspiracji muzycznych. Uwolniła się spod muzycznego wzoru brata i zaczęła pisać muzykę do sagi o Nibelungach. W 1841 r. ukazał się cykl kawałków na fortepian Das Jahr. W lecie 1843 r. skomponowała Sonatę fortepianową g-moll. W tym czasie pojawiły się u niej pierwsze objawy odrętwiałości dłoni. Po kolejnej podróży do Włoch w 1845 r. prowadziła twórcze życie w Berlinie. Głównym dziełem tego okresu jest Trio fortepianowe d-moll. Fanny Mendelssohn zmarła nagle 14 maja 1847 r., przypuszczalnie z powodu udaru mózgu.

Dzieła (wybór)

Literatura

  • Peter Schleuning: Fanny Hensel geborene Mendelssohn. Musikerin der Romantik. Böhlau, Köln u. a. 2007, ISBN 978-3-412-04806-8.
  • Eva Weissweiler: Mendelssohn-Bartholdy, Fanny. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 17, Duncker & Humblot, Berlin 1994, ISBN 3-428-00198-2, s. 52 f. (online).

Linki

Autor: Roman Penkała