Ernst Niekisch

Ernst Niekisch (ur. 23 maja 1889 w Trzebnicy (wówczas niem. Trebnitz) na Dolnym Śląsku; zm. 23 maja 1967 w Berlinie Zachodnim) - niemiecki polityk oraz polityczny pisarz i teoretyk. Był jednym z czołowych reprezentantów narodowego bolszewizmu. Publicznie występował przeciw Adolfowi Hitlerowi i organizował ruch oporu przeciw nacjonalizmowi. W 1937 r. został aresztowany i w 1939 r. skazany przez Volksgerichtshof (VGH) (pol. Trybunał Ludowy) na długoletnie więzienie za zdradę stanu i działalność w zakazanej partii. Po zakończeniu wojny wstąpił do Socjalistycznej Partii Jedności Niemiec (niem. Sozialistische Einheitspartei Deutschlands, SED), którą wprawdzie krytykował po powstaniu i rozruchach 17 czerwca 1953 r. w Niemieckiej Republice Demokratycznej (NRD), ale dopiero w 1955 r z niej wystąpił i w 1963 r. przesiedlił się do Berlina Zachodniego. (wyznanie ewangelickie)

Ernst Niekisch. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia ↑

Ojciec August (1858–1934), mistrz wytwarzający pilniki; matka Maria Schnell (1867–1937); - ożenił się w 1915 r. z nauczycielką Anną Kienzle (1892-|1973); miał syna Ernsta A. (ur. 1916), profesor fizyki w Kolonii.

Życiorys ↑

Ernst Niekisch wyrastał w małym bawarskim miasteczku Nördlingen, gdzie rodzina przeprowadziła się ze Śląska w 1891 roku. W Nördlingen spotkał się z antypruskim nastawieniem, co skutkowało niechęcią do niego dzieci z sąsiedztwa i kolegów szkolnych w szkole ludowej i realnej. Po ukończeniu seminarium nauczycielskiego w Altdorf koło Norymbergi został w 1907 r. nauczycielem w różnych szkołach ludowych w okolicach Nördlingen. W 1908 r. odbył służbę wojskową, po czym zamieszkał w Augsburgu, gdzie nadal pracował jako nauczyciel. Podczas I wojny światowej odbywał służbę wojskową w oddziale rekrutacyjnym. Jeszcze podczas wojny został w 1917 r. członkiem SPD. W 1918 r. był czołowym aktywistą bawarskiej rewolucji. Jako przewodniczącemu Centralnej Rady Robotników, Chłopów i Żołnierzy przypadła mu po zamordowaniu Kurta Eisnera w lutym 1919 r. władza wykonawcza w Bawarii. Rozczarowanie rolą SPD w upadku Bawarskiej Republiki Rad skłoniło go do przejścia do Niezależnej Socjaldemokratycznej Partii Niemiec (niem. USPD – Unabhängige Sozialdemokratische Partei Deutschlands). Po dwuletnim pobycie w więzieniu za udział w rewolucji próbował w 1921 r. powrócić do polityki jako przewodniczący frakcji USPD w bawarskim Landtagu. Niezadowolony z tej działalności, przeniósł się już w 1922 r. do Berlina jako sekretarz Niemieckiego Związku Robotników Tekstylnych (niem. Deutscher Textilarbeiterverband).

W latach 20-tych w przeciwieństwie do klasycznego socjaldemokratycznego programu, zerwał z socjaldemokracją i przesunął się wyraźnie ku prawicy. Z socjalistycznych i nacjonalistycznych pomysłów Ernst Niekisch rozwinął własną pomieszaną ideologię, którą propagował od 1926 r. politycznie i przede wszystkim publicystycznie, m.in. przez gazetę Widerstand i prowadzone przez niego i żonę wydawnictwo o tej samej nazwie. Pomimo tego od początku odrzucił nacjonalizm i osobę Adolfa Hitlera. Już w 1932 r. w piśmie Hitler – ein deutsches Verhängnis (Hitler - fatum niemieckie) napiętnował go jako demagoga. Manuskrypt Geheimnis des Reichs (Tajemnica Rzeszy), opublikowany w 1953 r. pt. Das Reich der niederen Dämonen (Rzesza niższych demonów) stanowił istotną podstawę do oskarżenia go przed Trybunałem Ludowym, do aresztowania w 1937 r. i skazania w styczniu 1939 r. na długoletnią karę ciężkiego więzienia. Po uwolnieniu z więzienia w 1945 r. próbował rozpocząć nową działalność polityczną w radzieckiej strefie okupacyjnej. Działał przy tworzeniu Niemieckiej Republiki Demokratycznej i był posłem do jej pierwszej Izby Ludowej (Volkskammer). W latach 1946-54 uczył polityki i socjologii na uniwersytecie w Berlinie. Pozbawiony iluzji oraz zachodniej polityki integracyjnej Republiki Federalnej Niemiec, jak również polityki NRD wystąpił z Socjalistycznej Partii Jedności Niemiec (niem. Sozialistische Einheitspartei Deutschlands, SED) i wycofał się z polityki.

Ernst Niekisch stworzył przez swój »ruch sprzeciwu« indywidualną część wielorakiego spektrum narodowo-rewolucyjnych ugrupowań, których często celem było zwalczanie Republiki Weimarskiej i zastąpienie jej ludowo-totalitarnym systemem. Bezkompromisowe było jego dążenia do przymierza z Rosją, którego system bolszewicki traktował jako wzór dla nowego porządku w Niemczech. Z tym wschodnim ukierunkowaniem pojawiła się u niego polityka antyzachodnia, antyliberalizm i antyindywidualizm. Zafascynowany nowinkami technicznymi i wymaganiami industrialnymi tego okresu wymarzył sobie stworzenie nowej, polityczno-kolektywistycznej dialektyki panowania i służby klasy ludzkiej. Niekisch był kreatywnym myślicielem i ciągle rozwijał swoje poglądy. Dotąd cytaty z jego pism stosują narodowi socjaliści, a także lewicowcy. Wolfgang Abendroth nazwał go »nieustraszonym orędownikiem przeciw barbarzyństwu« i »rzeczywistym przeciwnikiem Hitlera«.

Dzieła (wybór) ↑

Literatura ↑

Linki ↑