Erich Marcks

Erich Marcks (ur. 17 listopada 1861 roku w Magdeburgu, zm. 22 listopada 1938 roku w Berlini) - niemiecki historyk. (wyznanie ewangelickie)

Erich Marcks
Erich Marcks.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Albert Marcks (1830–88), architekt w Marburgu; matka Therese z domu Coqui(1841–72); - ożenił się w Świdnicy (niem. Schweidnitz) w 1889 roku z Friederike von Sellin (1865–1951); miał 3 synów i 1 córkę.

Życiorys

Po ukończeniu gimnazjum Kloster Unserer Lieben Frau w rodzinnym mieście Erich Marcks rozpoczął w 1879 roku studiowanie historii starożytnej Grecji i Rzymu na uniwersytecie w Strasburgu skąd podążył za swoim profesorem Heinrichem Nissenen do Bonn, a później studiował w Berlinie u Theodora Mommsena. W 1884 roku po promocji na doktora filozofii u Nissena w Strasburgu pracą na temat rzymskiej historii (Die Überlieferung des Bundesgenossenkrieges 91-89 v. Chr) zainteresował się pod wpływem Heinricha von Treitschke historią nowożytną, a zwłaszcza wojną religijną we Francji, gdyż jego matka pochodziła z hugenotów. W 1887 roku habilitował się u Treitschke w Berlinie pracą o spotkaniu w Bayonne w 1565 roku. W 1892 roku został profesorem zwyczajnym we Fryburgu Bryzgowijskim, w 1894 w Lipsku, w 1901 w Heidelbergu i w 1907 w Hamburgu. W 1913 roku prowadził wykłady w USA, później w Monachium, a od 1922 w Berlinie, gdzie mianowano go jednocześnie na historiografa pruskiego państwa w Pruskiej Akademii Nauk. W 1928 roku przeszedł na emeryturę.

Trzecia Rzesza traktowała Macksa jako współczesnego odnowiciela Rzeszy Bismarcka i w 1935 roku został honorowym członkiem nacjonalistycznej »Reichsinstitut für Geschichte des neuen Deutschlands« Waltera Franka. W 1936 roku został uhonorowany za zasługi dla nauki i sztuki wyróżnieniem »Adlerschild des Deutschen Reiches«, które w okresie Republiki Weimarskiej było najwyższym cywilnym wyróżnieniem Rzeszy Niemieckiej i było jeszcze nadawane w okresie Trzeciej Rzeszy.

Jego miejsce pochówku znajduje się na berlińskim cmentarzu Friedhof Heerstraße w kwaterze 8B-35/36.

Znaczenie

W 1897 roku ukazała się jego monografia o królowej Anglii Königin Elisabeth von England und ihre Zeit, a jego wykłady o kontrreformacji Die Gegenreformation in Westeuropa stały się najważniejszą częścią jego uniwersyteckiego repertuaru. Napisał biografię Otto von Bismarcka. Pisał także eseje historyczne takie jak Männer und Zeiten (1911), Geschichte und Gegenwart (1925) i wydany pośmiertnie Englands Machtpolitik (1940).

Erich Marcks, Max Lenz, Max Lehmann i Hermann Oncken zaliczani są do grupy zwanej »Neurankeaner« (zwolennicy Leopolda von Ranke), którzy po uwieńczonym sukcesem powstaniu w 1871 roku Rzeszy Niemieckiej (niem. Deutsches Reich) należeli do narodowo-liberalnych politycznie historyków. W imperializmie widział Erich Marcks konieczne parcie do przodu wg. Leopolda von Ranke »wielkich potęg« w świecie, gdzie pod wpływem równouprawnionego udziału Niemiec powstaje nowa równowaga i przytakuje mu, gdy - delikatny, miękki arystokrata, którym był Ranke - cofa się przed brzydotą epoki industrializacji i wzrostem znaczenia plebsu, gdy widział rozprzestrzenianiem egoizmu i materializmu i ubolewał z powodu utraty podstaw kultury. Marcksa narodowy »realizm« i »estetyzm władzy« oraz całkowite zaangażowanie w jako przełomowy moment niemieckiej historii gloryfikowaną pierwszą wojnę światową powodowało coraz większe odejście od religijno-etycznych więzi Leopolda von Ranke i stawał się następcą i kontynuatorem Treitschke. Podziwiana, na którą patrzono z zazdrością »pokrewna« Anglia stała się dla niego, przynajmniej na jakiś czas, głównym wrogiem i podczas dyskusji o celach wojennych zbliżył się, jeśli nawet ostrożnie, do prawicowych zwolenników aneksji (Europa Środkowa pod niemieckim przywództwem!). Klęska w 1918 roku mocno nim wstrząsnęła. Razem z młodszym, bardzo go ceniącym Karlem Alexandrem von Müllerem, z którym wydał Meister der Politik (3 tomy, 1922/23), oddał się reakcyjno-narodowemu rewizjonizmowi (Die Versklavung des deutschen Volkes [pol. Zniewolenie niemieckiego narodu, 1921]) i odrzucił w sensie »Deutscher Sonderweg« parlamentaryzm weimarski, mimo że tak jak wcześniej troszczył się o zrozumienie i sprawiedliwość oraz stronił od negatywnej polemiki, to nie odmówił szacunku jednemu człowiekowi a mianowicie Friedrichowi Ebertowi. W 1926 roku w pięciu programach radiowych próbował przedstawić słuchaczom »wzloty i upadki niemieckiego losu«. Podczas kryzysu w latach 30-tych Erich Marcks opowiedział się za Paulem von Hindenburgiem i razem z nim udał się drogą do Trzeciej Rzeszy.

Z przesadnymi przedstawieniami cichych i niekonfliktowych uczonych w roli wielkich mężów w historii, zwłaszcza pseudoreligijną apoteozą Bismarcka, jego władzy i ubóstwianie państwa, jego wciąż składanym przekonaniem o prymacie polityki zewnętrznej, jego mistyką Rzeszy trzeba Marcksa uznać jako jednego z duchowych prekursorów nacjonalizmu.

Dzieła (wybór)

  • Gaspard von Coligny. Sein Leben und das Frankreich seiner Zeit, Stuttgart 1892.
  • Kaiser Wilhelm I, Leipzig 1897.
  • Königin Elisabeth von England und ihre Zeit, Bielefeld 1897.
  • Die Zusammenkunft von Bayonne. Das französische Staatsleben und Spanien in den Jahren 1563-1567, Straßburg 1898.
  • Bismarck. Eine Biographie. Erster Band: Bismarcks Jugend 1815-1848, Stuttgart 1909.
  • Männer und Zeiten. Aufsätze und Reden zur neueren Geschichte, 2 tomy Leipzig 1911.
  • Otto von Bismarck – ein Lebensbild, Stuttgart 1915.
  • Bismarck und die deutsche Revolution: 1848-1851. Aus dem Nachlass hrsg. und einge. von Willy Andreas, Stuttgart 1939.

Literatura

  • Peter Fuchs: Marcks, Erich. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 16, Duncker & Humblot, Berlin 1990, ISBN 3-428-00197-4, s. 122–125.

Linki

Autor: Roman Penkała