Werner Egk

Werner Egk, właściwie Werner Joseph Mayer (ur. 17 maja 1901 w Auchsesheim koło Donauwörth; zm. 10 lipca 1983 w Inning am Ammersee) – niemiecki kompozytor, dyrygent, pedagog muzyczny, nauczyciel kompozycji uważany za przedstawiciela niemieckiego neoklasycyzmu w muzyce i współczesnego teatru muzycznego. Komponował opery, muzykę do baletów, filmów, słuchowisk radiowych i wokalną, utwory orkiestrowe oraz śpiewogry.

Początkowy pseudonim Egk jest akronimem od „Ein guter Komponist“ (dobry kompozytor) względnie „Ein großer Künstler“ (wielki artysta), według innego podania jest anagramem powstałego akronimu od inicjałów żony „Geigerin Elisabeth Karl” lub też akronimem „Elisabeth geboren Karl”. Nazwiska tego używał od ślubu w 1923 roku. W 1937 roku stało się ono urzędowym nazwiskiem rodzinnym.

Popiersie Wernera Egka w Auchsesheim. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

• Ojciec: Joseph Mayer, nauczyciel;
• Matka: Maria z domu Buck;
• Żona: od 1923 Elisabeth Karl, skrzypaczka.

Życiorys i twórczość

W 1908 roku Werner Egk zamieszkał z rodzicami w Augsburgu, gdzie od 1911 uczęszczał do gimnazjum humanistycznego (Gymnasium bei St. Stephan). Od 1912 uczył się też gry na fortepianie i śpiewu, a w 1919/20 kontynuował edukację muzyczną w miejskim konserwatorium. Po maturze studiował od 1920 roku w konserwatorium we Frankfurcie nad Menem, a w latach 1921–25 kompozycję i dyrygenturę u Carla Orffa w Monachium. Po studiach przebywał kilka lat we Włoszech, aby leczyć chorobę płuc. W 1928 roku udał się do Berlina, gdzie dzięki pośrednictwu Kurta Weilla otrzymał z tamtejszej rozgłośni radiowej pierwsze zlecenia na kompozycje.

Od 1930 do 1933  pracował dla rozgłośni radiowej Bayerischer Rundfunk, gdzie w 1935 roku rozpoczął jako gościnny dyrygent karierę kierownika orkiestry, którą kontynuował między 1937 a 1940 jako kapelmistrz w operze Staatsoper Unter den Linden w Berlinie. Później osiadł jako niezależny kompozytor w Lochham koło Monachium. Między 1941 a 1945 rokiem był kierownikiem grupy kompozytorskiej STAGMA (Gesellschaft für musikalische Aufführungs- und mechanische Vervielfältigungsrechte) w Izbie Muzyki Rzeszy (Reichsmusikkammer), przez co stał się jedną z prominentnych postaci Trzeciej Rzeszy.

Od 1933 roku pisał muzykę do wielu tekstów nacjonalistycznych m.in. do Job, der Deutsche Kurta Eggersa. W czasie letnich igrzysk olimpijskich w 1936 w Berlinie  Werner Egk otrzymał złoty medal w kategorii „muzyka orkiestrowa” za kompozycję Olympische Festmusik. W tym czasie zainteresował się teatrem muzycznym, dla którego stworzył opery Die Zaubergeige(1935), Peer Gynt (1938) i balet Joan von Zarissa (1940). Kompozycje te przyniosły mu wielkie uznanie, chociaż wyraźnie było w nich widać wpływ Kurta Weilla i Ernsta Křenka. W 1939 roku Josef Goebbels przyznał mu nagrodę muzyczną. W 1941 roku skomponował muzykę do filmu Jugends. W 1944 roku jako jeden z szczególnie wielbionych kompozytorów reżimu nazistowskiego znalazł się na „Liście obdarzonych łaską Bożą” (Gottbegnadeten-Liste).

Po zakończeniu wojny  pracował od 1950 do 1953 roku jako dyrektor Wyższej Szkoły Muzycznej w Berlinie Zachodnim. W 1950 został prezydentem założonego przy jego udziale Niemieckiego Stowarzyszenia Kompozytorów (Deutscher Komponistenverband) i przewodniczącym rady nadzorczej GEMA (Gesellschaft für musikalische Aufführungs- und mechanische Vervielfältigungsrechte). Od 1951 był członkiem Bawarskiej Akademii Sztuk Pięknych, od 1964 członkiem w radzie rozgłośni Bayerischer Rundfunk, od 1968 prezydentem Deutscher Musikrat i od 1976 prezydentem Confédération Internationale des Sociétés d’Auteurs et Compositeurs (CISAC).

Werner Egk zmarł 10 lipca 1983 w Inning am Ammersee. Jego ostatnie miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu w Donauwörth.

Dzieła (wybór)

Opery

• Columbus, 1942
• Die Zaubergeige, wg Franza Grafa von Pocci, libretto: Ludwig Strecker, 1935; nowa wersja 1954
• Peer Gynt, wg Henrika Ibsena, 1938
• Circe wg Pedro Calderón de la Barca, 1945, prapremiera 1948; nowe opracowanie pt. 17 Tage und 4 Minuten, 1966
• Irische Legende wg Williama Butlera Yeatsa, 1955; nowa wersja 1975
• Der Revisor wg Nikołaja Gogol, 1957
• Die Verlobung in San Domingo wg Heinricha von Kleista, 1963

Pisma

• Abstrakte Oper Nr. 1, libretto (muzyka: Boris Blacher), 1953
• Das Zauberbett, komedia, 1958
• Musik, Wort, Bild, eseje 1960
• Die Zeit wartet nicht, autobiografia, 1973

Literatura

• Hans-Michael Körner (wyd.): Werner Egk w Große Bayerische Biographische Enzyklopädie, Walter de Gruyter, 2012, s. 423–424.

Ten artykuł jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.