Christian Wolff

Christian Wolff (ur. 24 stycznia 1679 roku we Wrocławiu, zm. 9 kwietnia 1754 roku w Halle) - niemiecko-śląski filozof, matematyk i prawnik. (wyznania ewangelickiego)

Christian Wolff
Christian Wolff.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec garbarz; - ożenił się z Brandis; miał 3 dzieci z czego dwoje wcześnie zmarło.

Życiorys

Pierwszych nauk udzielał mu ojciec, który ukończył gimnazjum Elisabethanum we Wrocławiu. Christian Wolff uczęszczał do gimnazjum Maria-Magdalenen-Gymnasium we Wrocławiu gdzie rektorem był Christian Gryphius syn poety z Głogowa Andreasa Gryphiusa. Jednym z jego nauczycieli, który wywarł duży wpływ na niego był Kaspar Neumann. W tym czasie uczęszczał także na religię katolicką.
Od 1699 roku studiował teologię, ale przede wszystkim fizykę i matematykę u Georga Albrechta Hambergera na uniwersytecie w Jenie. W 1702 roku zdał egzamin magisterski w Lipsku, a w 1703 habilitował się pracą Philosophia practica universalis mathematica methodo conscripta. W Lipsku wydał też dwie rozprawy De rotis dentatis (1703) i De algorithmo infinitesimali (1704). Mimo to nie został asesorem na wydziale filozoficznym, ponieważ według przepisów liczba miejsc dla nacji polskiej, do której należał Śląsk była już osiągnięta. W 1704 roku odrzucił powołanie do gimnazjum akademickiego w Gdańsku.
W 1706 roku, dzięki protekcji Gottfrieda Wilhelma Leibniz, został profesorem matematyki i filozofii na uniwersytecie w Halle. Szczególne jego zainteresowanie budziła logika i metafizyka. W 1710 roku został członkiem Royal Society a w 1711 Königlich-Preußische Akademie der Wissenschaften (Królewsko-Pruskiej Akademii Nauk obecnie Berlińsko-Brandenburska Akademia Nauk).Intensywna lektura dzieł Konfucjusza i Mencjusza natchnęła Wolffa w 1721 roku do napisania Rede über die praktische Philosophie der Chinesen (Mowa o praktycznej filozofii Chińczyków). W mowie tej Konfucjusz i jego tradycja posłużyły jako żywy dowód etyki, która niezależnie od wiary chrześcijańskiej ukształtowała ponad tysiąc lat wcześniej wysoką chińską kulturę. W wyniku tego jego pietystyczni przeciwnicy oskarżali go o ateizm, a ich oddziaływanie sprawiło, że w 1723 roku na polecenie króla Prus Fryderyka Wilhelma I musiał opuścić Halle i Prusy w ciągu 48 godzin. Udał się do Hesji, gdzie do 1740 roku wykładał na uniwersytecie w Marburgu. Jednym z jego ówczesnych uczniów był Michaił Łomonosow. W 1740 roku otrzymał powołanie na uniwersytet w Halle, gdzie w 1743 roku został rektorem.
W 1745 roku elektor Bawarii Maksymilian III Józef Wittelsbach nadał mu tytuł szlachecki Reichsfreiherr (odpowiednik barona), co uznał Fryderyk II Wielki.

Christian Wolff zmarł 9.04.1754 roku w Hale, a miejsce jego grobu nie jest do dzisiaj w pełni ustalone.

Znaczenie i poglądy

Zwolennicy filozofii Wolffa znajdowali się prawie na wszystkich uniwersytetach w Świętym Cesarstwie Rzymskim. Jej wpływ w nauce i badaniach naukowych dominował przez dziesiątki lat. Miał także zwolenników poza sferami naukowymi. Do jego zwolenników należeli między innymi Ernst Christoph von Manteuffel, Fryderyk II Wielki jak również francuscy protestanci, którzy uciekli do Prus np. Jean Henri Samuel Formey i Jean Deschamps.
Filozofia jego jest systematycznym przejawem racjonalizmu, który czerpie z różnych źródeł m.in. od Gottfrieda Wilhelma Leibniza, Kartezjusza, scholastyki Tomasza z Akwinu i Franciszka Suáreza. Długi czas był pod wpływem filozofii Leibniza, przy czym jednakże istnieją między nimi różnice, na przykład w teorii bytu monad. Od Leibniza zaczerpnął myśl oparcia całej nauki na dwóch zasadach, zasadzie sprzeczności i racji dostatecznej.
Wolff jest zarówno obrońcą zgodnego uzupełnienia się rozumu i objawienia ((Theologia naturalis, 2 tomy, 1736/1737), jak również zwolennikiem platońskiej idei jej panowania (De philosopho regnante et de rege philosophante i Horae subsecivae Marburgenses, 1730). Uważał, że tylko połączenie myślenia racjonalnego i wyników uzyskiwanych przez rodzące się nauki ścisłe z prawdami wiary może uchronić te ostatnie przed wpływami deizmu. Podczas gdy jego filozofia w latach 1720-1730 była ostro atakowana przez luterańską ortodoksję i oskarżona o ateizm, to w latach 1740 wyrósł Wolffowi potężny przeciwnik w postaci angielskiego empiryzmu i sceptycyzmu Voltaire'a oraz materializmie francuskiej filozofii. W tym czasie filozofia Wolffa pozytywnie została przyjęta przez katolicką część Europy, przede wszystkim we Włoszech, przez jezuitów i benedyktynów.
Wolff pisał w swoich dziele Einleitende Abhandlung über Philosophie im Allgemeinen (Wstępna rozprawa nad filozofią w ogólności) o trzech głównych drogach poznania:
- Wiedza historyczna, która dotyczy rzeczy istniejących i uchwytnych w empirycznym doświadczeniu. Są one niepewne, ale potrzebne, gdyż dostarczają materiału badaniom filozoficznym.
- Wiedza filozoficzna, która jest najwyższym typem poznania i podaje racje istnienia rzeczy. Tylko te nauki są prawdziwe i jasne.
- Wiedza matematyczna, mówiąca o ilości.

Christian Wolff dzielił nauki na teoretyczne i praktyczne. Teoretyczne to ogólna nauka o bycie (ontologia) oraz trzy szczegółowe nauki o rodzajach bytów: kosmologia, psychologia i teologia. Praktyczne zaś składają się z etyki, polityki i ekonomiki.

Dzieła (wybór)

  • Anfangs-Gründe Aller Mathematischen Wissenschafften, 1710.
  • Vernünfftige Gedancken von den Kräfften des menschlichen Verstandes und ihrem richtigen Gebrauche in Erkäntnis der Wahrheit, 1713.
  • Elementa matheseos universae, 1713–1715.
  • Vernünftige Gedanken von dem gesellschaftlichen Leben der Menschen, 1721.
  • Oratio De Sinarum Philosophia Practica In Solemni Panegyri Recitata, 1726.
  • Philosophia prima, sive Ontologia, 1730.
  • Theologia naturalis,, 1737.
  • Institutiones Iuris Naturae et Gentium, 1750.

Literatura

  • Wilhelm Schrader: "Wolff, Christian". W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 44, Duncker & Humblot, Leipzig 1898, s. 12–28 (online).
  • Christoph Schmitt: WOLFF, Christian. W: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 13, Bautz, Herzberg 1998, s. 1509–1527.

Linki