Christian Felix Weiße

Christian Felix Weiße (ur. 28 stycznia 1726 r. w Annabergu (część miasta Annaberg-Buchholz); zm. 16 grudnia 1804 r. w Stötteritz) - niemiecki pisarz, poeta, tłumacz i pedagog. Zaliczany do czołowych przedstawicieli niemieckiego okresu oświecenia oraz za twórcę niemieckiej literatury dziecięcej i młodzieżowej. (wyznania ewangelickiego)

Christian Felix Weiße
Christian Felix Weisse. (Autor: Anton Graff, ok. 1769).
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Christian Heinrich Weiße (zm. 1730), konrektor szkoły łacińskiej w Chemnitz, od 1726 r. dyrektor gimnazjum w Altenburgu, filolog; matka Christiane Elisabeth Kleemann; dziadek Johann Michael Weiße, pastor w Hohenstein koło Stolpen, autor pisma »Historische Beschreibung des Churfürstl. Sächßischen Amtes, Schlosses und Stadt...« (1730); - ożenił się z Christiane Platner (zm. 1813); znany jest syn Christian Ernst (1766-1832).

Życiorys

Christian Felix Weiße ukończył gimnazjum w Altenburgu i od 1745 do 1750 r. studiował filologię i teologię w Lipsku, gdzie poznał m.in. Gottholda Ephraima Lessinga (1729-1781), Christiana Fürchtegotta Gellerta (1715-1769), Gottlieba Wilhelma Rabenera (1714-1771) i Ewalda Christiana von Kleista (1715-1759).

Dzięki Lessingowi zajmował stanowisko pośrednie w sporze dotyczącym teorii literatury między zwolennikami Johanna Christopha Gottscheda (1700-1766) a stronnikami Johanna Jakoba Bodmera (1698-1783) i Johanna Jakoba Breitingera (1701-1776). Wyśmiewając w komedii »Die Poeten nach der Mode« (Poeci według mody) wady obu partii osiągnął pierwszy duży sukces na scenie teatru lipskiego. W 1759 r., na życzenie Nicolai, został redaktorem Bibliothek der schönen Wissenschaften, ale jeszcze w tym samym roku podróżował do Paryża razem ze swoim uczniem Johannem Heinrichem von Geyersbergiem. Po powrocie zrezygnował z posady nauczyciela domowego i w 1760-1761 przebywał jako towarzysz hrabiego Schulenburga w zamku Burgscheidungen nad rzeką Unstrut.

Początkiem 1762 r. został w Lipsku poborcą okręgowym i w 1790 r. odziedziczył majątek Stötteritz koło Lipska.

Szczytowy okres jego działalności literackiej przypadł na lata sześćdziesiąte XVIII wieku. W tym czasie dzięki pięciotomowemu dziełu »Beytrag zum deutschen Theater« (1759-1768) zawładnął literaturą dramatyczną, a dzięki operetkom, do których muzykę pisał Johann Adam Hiller (1728-1804), należała do niego również scena teatralna. Ataki skierowane przez Bodmera w dowcipnych parodiach przeciw jego dramatom odpierane były przez Heinricha Wilhelma von Gerstenberga (1737-1823), Konrada Arnolda Schmida (1716-1789), Christiana Adolpha Klotza (1738-1771) i Friedricha Justusa Riedla (1742-1785). Jednak jego obrońcy nie mogli go ochronić przed ostrą krytyką jego dawnego przyjaciela, Lessinga, w dwutomowym piśmie o historii dramatu »Hamburgische Dramaturgie« (1767/1769).

Weiße odniósł sukces nie tylko jako poeta i dramaturg, ale także jako wydawca czasopisma Der Kinderfreund, które wydawał od 1775 do 1782 roku. Ukazało się ono w 24 tomach i uważne jest za pierwsze czasopismo niemieckie przeznaczone dla dzieci. Międzynarodowy sukces tego czasopisma spowodował, że w latach 1784-1792 wydawał czasopismo Briefwechsel der Familie des Kinderfreundes (12 tomów).

Do historii przeszła także jego złota myśl zawarta w wierszu dla dzieci »Der Aufschub« (Zwłoka):

»Morgen, morgen, nur nicht heute! (Jutro, jutro, tylko nie dziś)
Sprechen immer träge Leute«. (Zawsze mówią leniwi ludzie)

Christian Felix Weiße zmarł 16 grudnia 1804 r.w Stötteritz, a jego grób znajduje się na cmentarzu Alter Johannisfriedhof w Lipsku.

Dzieła (wybór)

  • Scherzhafte Lieder. 1758.
  • Eduard III. 1758.
  • Amazonenliedern. 1760.
  • Die Befreiung von Theben. 1764.
  • Die Freundschaft auf der Probe. 1767.
  • Armuth und Tugend. 1772.
  • Lustspiele 3 tomy, 1783.

Literatura

  • Jacob Minor: „Christian Felix Weiße”. W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 41, Duncker & Humblot, Leipzig 1896, s. 587-590 (online).

Linki

Autor: Roman Penkała