Carsten Niebuhr

Carsten Niebuhr (ur. 17 marca 1733 w Lüdingworth część miasta Cuxhaven, zm. 26 kwietnia 1815 w Meldorf) – niemiecki matematyk, kartograf i podróżnik w duńskiej służbie. (wyznania luterańskiego)

Carsten Niebuhr
Carsten Niebuhr.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Barthold (1704–49) rolnik w Lüdingworth, od 1735 roku w Altenbruch; matka Caecilie (1706–33), córka Jürgena von Duhn (1675–1724) gospodarz i ławnik w sądzie ziemskim w Altenbruch; - ożenił się w 1773 roku w Kopenhadze z Christiane Sophie z domu Blumenberg (1742–1807); miał 1 syna Bartholda Georga i 1 córkę, a jego wnukiem był Marcus von Niebuhr.

 

Życiorys

Dzieciństwo i czas nauki

Carsten Niebuhr spędził aż do śmierci ojca dwa lata w szkole łacińskiej w Otterndorf i Altenbruch, a potem mieszkał na gospodarstwie bliskiego krewnego i w 1755 roku udał się do Hamburga, gdzie uczył się prywatnie i uczęszczał do gimnazjum. W 1757 roku rozpoczął studiowanie matematyki u Abrahama Gotthelfa Kästnera w Getyndze. W 1758 roku został zaangażowany jako geograf, a szczególnie jako geodeta i kartograf do wyposażonej przez duńskiego króla Fryderyka V Oldenburga wyprawy do Arabii i zapoznany przez matematyka i astronoma Tobiasa Mayera z astronomicznym ustalaniem położenia. Końcem września 1760 roku udał się do Kopenhagi gdzie mianowano go na porucznika w korpusie inżynieryjnym.

Ekspedycja

Ekspedycja była zaplanowana jako obszerne naukowe przedsięwzięcie do filologicznego, przyrodniczego i geograficznego badania Arabii i była przeprowadzona w latach 1761-1767 wg królewskiej instrukcji. Jej inicjatorem był orientalista Johann David Michaelis.
Udział w niej wzięli oprócz Niebuhra:
1. Duński profesor Frederik Christian von Haven jako filolog i znawca języka arabskiego.
2. Szwedzki profesor Peter Forsskål jako przyrodnik.
3. Doktor Christian Carl Cramer jako lekarz.
4. Georg Wilhelm Baurenfeind jako malarz i rytownik.
5. Szwedzki dragon Berggren jako sługa, który w relacjach często był pomijany, nawet Carsten Niebuhr mówił o ekspedycji pięcioosobowej.
Ekspedycja rozpoczęła się w styczniu 1761 roku w Kopenhadze i prowadziła przez Konstantynopol do Kairu. Końcem sierpnia 1762 roku dotarli z karawaną pielgrzymów do Mekki do Suezem i stamtąd przez Dżudda do al-Luhayya w Jemenie, gdzie przybyli końcem roku. Dalsza podróż przebiegała przez Bajt al-Fakih do Mochy i Sany. Jemen miał był właściwym celem tej podróży badawczej. Przewidywany był tutaj pobyt przez dwa lub trzy lata. Niezwykłe warunki życia, uciążliwy klimat i złośliwa malaria doprowadziły do katastrofy i wcześniejszego wyjazdu. W przeciągu trzech kwartałów zmarli wszyscy towarzysze Niebuhra; von Haven 25 maja 1763 roku, Forsskål niecałe dwa miesiące później Baurenfeind i Berggren w sierpniu 1763 roku podczas rejsu z Mochy do Bombaju i na końcu Cramer zaraz po przybyciu tam w lutym 1764 roku. Również ciężko chory Niebuhr odzyskał siły i w grudniu 1764 roku rozpoczął podróż powrotną przez Zatokę Perską. W marcu 1765 roku odwiedził Persepolis i przez Basrę, Bagdad, Mosul i Aleppo (z chwilowym pobytem na Cyprze i w Jerozolimie) do Konstantynopolu gdzie przybył w połowie lutego 1767 roku. Początkiem czerwca rozpoczął dalszy powrót przez osmańską południową Europę, Polskę, Saksonię i północne Niemcy do Kopenhagi gdzie przybył 20 listopada 1767 roku.

Po powrocie

W 1768 roku Carsten Niebuhr awansował na kapitana, w 1778 roku opuścił Kopenhagę i objął jako radca prawny w Meldorf urząd sekretarza ziemskiego w Landschaft Süderdithmarschen (część Szlezwika-Holsztynu), który sprawował aż do śmierci. Szczególnie troszczył się o osuszanie terenów morskich i kultywację bagien. W 1781 roku wójtem krajowym w Süderdithmarschen został Heinrich Christian Boie, który zyskał przyjaźń Niebuhra i otworzył przed nim swoje literackie i naukowe powiązania i nakłonił go do napisania różnych rozpraw, które opublikował w latach 1784-1788 w Deutschen Museum i w latach 1789-1791 w Neuen Deutschen Museum. Carsten Niebuhr zmarł 26 kwietnia 1815 roku w Meldorf w wieku 82 lat.

Znaczenie

Wyniki ekspedycji

Ekspedycja pomimo jej tragicznego przebiegu przyniosła bogate plony naukowe, których zachowanie i dostarczenie jest zasługą w dużej mierze Niebuhra. Chodzi zasadniczo o notatki trzech podróżujących badaczy, ich informacje, zbiory jak również rysunki Baurenfeinda. Biblioteka Królewska w Kopenhadze zawdzięczała von Havenowi nabycie 103 arabskich i pięciu hebrajskich rękopisów. Nazwisko Forsskål zostało zachowane do dzisiaj w botanice i zoologii dzięki jego licznym odkryciom podczas tej podróży. Jego przełomowe prace naukowe Flora Agyptiaco-Arabica i Descriptiones animalium zostały wydane w 1775 roku a w 1776 roku należące do nich ilustracje Icones rerum naturalium autorstwa Baurenfeinda. Sam Carsten Niebuhr również miał znaczny udział w wynikach ekspedycji. Wyposażony w najnowocześniejsze przyrządy obserwacyjne i pomiarowe oraz zapoznany z zaawansowanymi metodami geodezyjnymi przeprowadził liczne dokładne astronomiczne położenia miejsc, których naukowe znaczenie zostało docenione w świecie nauki. Na podstawie dokonanych pomiarów i geograficznych obserwacji stworzył mapy delty Nilu, Morza Czerwonego, Jemenu i Zatoki Perskiej jak również inne mniejsze mapy, plany lub widoki miast i miejsc. Mapy przez niego sporządzone przez pół wieku uważane były za najbardziej wiarygodne. Po śmierci Baurenfeinda sporządził też wszystkie rysunki. Pomierzył i narysował m.in. piramidę Cheopsa, ruiny Persepolis oraz skopiował jako pierwszy staroarabskie inskrypcje. Na Djebel el-Mokateb i w innych miejscach skopiował hieroglify i w Persepolis napisy wykonane pismem klinowym. Jego kopie inskrypcji z Persepolis stały się podstawą do odczytania staroperskiego, babilońskiego i elamickiego pisma klinowego.

Publikacje Niebuhra

Carsten Niebuhr po powrocie z podróży opracował w Kopenhadze wyniki ekspedycji i opublikował je w 1772 roku w dziele Beschreibung von Arabien, Aus eigenen Beobachtungen und im Lande selbst gesammelten Nachrichten abgefasset. W 1774 i 1778 roku ukazały się dwa tomy Reisebeschreibung nach Arabien und andern umliegenden Ländern. Trzeci tom ukazał się dopiero po jego śmierci w 1837 roku. Oba dzieła zawierały w jasnej i rzeczowej formie, popartej wieloma ilustracjami ogrom nowych geograficznych, krajoznawczych i historycznych informacji. Jego opisy i mapy legły u podstaw naukowego poznania Arabii w XIX i XX wieku. Carsten Niebuhr uznawany jest za pierwszego nowoczesnego podróżnika - badacza, który dostosował się do codziennego życia, ubioru, wyżywienia i zachowania obcej cywilizacji i traktował ją z tolerancją i sympatią. W późniejszych latach planował także ekspedycję do Afryki, ale jej nie zrealizował.

Dzieła (wybór)

  • Beschreibung von Arabien, Kopenhagen 1772 ( online).
  • Reisebeschreibung nach Arabien und andern umliegenden Ländern, 2 tomy Kopenhagen 1774-1778; tom 3 Reisen durch Syrien und Palästina Hamburg 1837.

Literatura

  • Josef Wiesehöfer, Stephan Conermann; Carsten Niebuhr (1733-1815) und seine Zeit: Beiträge eines interdisziplinären Symposiums vom 7.-10. Oktober 1999 in Eutin, Franz Steiner Verlag, 2002 (online).
  • Carsten Erich Carstens: „Niebuhr, Carsten”. W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 23, Duncker & Humblot, Leipzig 1886, s. 661 (online).
  • Reimer Hansen: „Niebuhr, Carsten”. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 19, Duncker & Humblot, Berlin 1999, ISBN 3-428-00200-8, s. 217–219 (online).

Linki