Ludwig Büchner

Ludwig Friedrich Karl Christian Büchner (ur. 29 marca 1824 w Darmstadt; zm. 1 maja 1899 w Darmstadt) – niemiecki lekarz, przyrodnik i filozof.

Ludwig Büchner

Ludwig Büchner.
Źródło: Wikimedia Commons

 

Genealogia

  • Ojciec: Ernst (1786–1861), lekarz w Goddelau i Darmstadt;

  • Matka: Luise Caroline Reuß (1781–1858);

  • Rodzeństwo: Wilhelm (1817–92), farmaceuta, fabrykant i polityk, Alexander (1827–1904), nowelista, profesor literatury i języka niemieckiego na uniwersytecie w Caen (Francja), Mathilde (1815–1888), Louise (1821–78), pisarka i emancypantka, Karl Georg (1813–1837), rewolucjonista, pisarz i przyrodnik;

  • Ożenił się: w 1860 z Sophie (1836–1920), córką frankfurckiego kupca Georga Christiana Thomasa;

  • Dzieci: 4.

Życiorys

Ludwig Büchner studiował zgodnie z wolą ojca medycynę, chociaż nie zrezygnował z wcześniej rozpoczętych studiów filozoficznych. W 1848 roku doktoryzował się w Gießen pracą na temat systemu nerwowego. Już wcześniej a także i później uczestniczył w politycznych zmianach tego okresu, przede wszystkim literacko. W 1854 roku habilitował się w Tybindze i prowadził tam wykłady jako Privatdozent. Z powodu opublikowanej w 1855 roku książki Siła i materia (Kraft i Stoff) musiał odejść z uczelni i wrócił do Darmstadt, gdzie ponownie pracował jako lekarz i wolny pisarz. W latach 1872–73 podróżował z odczytami do Ameryki Północnej, a później podobne podróże odbył po Niemczech. W 1881 roku we Frankfurcie nad Menem założył razem z Wilhelmem Liebknechtem (1826–1900) i innymi Niemiecki Związek Wolnomyślicieli (Deutscher Freidenker-Bund), którego członkami były osoby o poglądach ateistycznych, członkowie ruchu wolnoreligijnego i wolnomyśliciele.

Büchner jest obok Jacoba Moleschotta (1822–1892) i Carla Vogta (1817–1895) głównym przedstawicielem materializmu w tzw. »Materialismusstreit« (spór dotyczący materializmu). Jego główne dzieło Siła i materia wzbudziło wielkie uznanie dzięki popularności i polemicznemu stylowi, i stało się celem wielostronnej krytyki, przede wszystkim ze strony Friedricha Alberta Lange (1828–1875) w jego Historii materializmu (Geschichte des Materialismus). Büchner domagał się, aby wyjaśnienia filozoficzne „mogły być zrozumiane przez każdą osobę wykształconą”, ale nie osiągnął w żaden sposób naukowej jednoznaczności i dokładności, co dałoby jego pracy wiążące znaczenie. W głównym dziele i pomniejszych pismach próbował wykazać, że cała rzeczywistość „podlega tylko mechanicznym prawom i prawom tkwiącym w samych rzeczach”. Siła i materia istnieją wiecznie i nieprzemijająco oraz są „to tylko te same rzeczy, rozważane z różnych punktów widzenia”. Życie i człowiek powstają z „bezplanowej działalności natury w wytwarzanych przez nią formach”. Büchner stosuje odtąd opublikowaną w 1859 roku teorię doboru naturalnego Darwina w sensie swojego ateologicznego pojmowania świata. To w charakterze materii tkwi, że „myśli”: wtedy bowiem, kiedy popada w takie połączenia i stany, „z których myślenie … skutkuje jako wykonanie i działanie”. Büchner odrzuca ideę Boga jako zwykły antropomorfizm.

Dzieła (wybór)

  • Siła i materia (Kraft und Stoff), 1855.

  • Obrazy fizjologiczne (Physiologische Bilder), 2 tomy 1861–1875.

  • Stanowisko człowieka w przyrodzie w przeszłości, teraźniejszości i przyszłości albo: Skąd pochodzimy? Kim jesteśmy? Dokąd zmierzamy? Powszechnie zrozumiały tekst z licznymi objaśnieniami i uwagami naukowymi (Die Stellung des Menschen in der Natur in Vergangenheit, Gegenwart und Zukunft oder: Woher kommen wir? Wer sind wir? Wohin gehen wir? Allgemein verständlicher Text mit zahlreichen wissenschaftlichen Erläuterungen und Anmerkungen), 1869.

  • O religijnym i naukowym światopoglądzie. Próba historyczno-krytyczna (Ueber religiöse und wissenschaftliche Weltanschauung. Ein historisch-kritischer Versuch, 1887.