Anton Bruckner

Josef Anton Bruckner (ur. 4 września 1824 w Ansfelden (Górna Austria); zm. 11 października 1896 w Wiedniu) – austriacki kompozytor, pedagog muzyczny i organista, przedstawiciel romantyzmu. (wyznanie katolickie)

Anton_bruckner
Portret wykonany w 1890 r. przez Ferry Bératona.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec: Anton (1791–1837), nauczyciel i organista w Ansfelden; matka: Theresia Helm (1801–60); miał 10 rodzeństwa; kawaler.

Życiorys

Lata (1824–1855)

Od młodych lat Anton Bruckner pomagał ojcu w jego obowiązkach i przygotowywał się do zawodu nauczyciela. W 1835 r. zamieszkał u kuzyna, nauczyciela i muzyka Johanna Baptisty Weißa w Hörsching, niedaleko Linzu. Weiß wprowadził go fachowo w arkana muzyki, zwłaszcza grę na skrzypcach, fortepianie i organach, którym pozostał wierny przez całe życie. Po śmierci ojca trafił do klasztoru Sankt Florian (niem. Chorherrenstift St. Florian), gdzie śpiewał w tamtejszym chórze St. Florianer Sängerknaben. W ciągu trzech lat spędzonych w klasztorze bardzo rozwinął się muzycznie, przede wszystkim w zakresie muzyki sakralnej. W latach 1840-41 uczęszczał do szkoły przygotowującej do zawodu nauczyciela w Linzu i po zdanym egzaminie został w 1843 r. pomocnikiem nauczyciela w Windhaag/Maltsch (Górna Austria). Tam spotkał inspektora szkolnego Adalberta Stiftera (1805–1868). Następnie w latach 1843–45 pracował w Kronstorf i jesienią wrócił do Linzu, gdzie zdał kolejny egzamin nauczycielski, po czym został nauczycielem pomocniczym w szkole Sankt Florian. Tutaj przebywał prawie 11 lat, w czasie których jako samouk uczył się teorii muzyki i tworzył wiele kompozycji sakralnych. Od 1848 r. pracował także jako organista w Sankt Florian.

W 1854 Anton Bruckner podróżował pierwszy raz do Wiednia, aby u tamtejszego kapelmistrza dworskiego Ignaza Aßmayera (1790–1862) poddać się egzaminowi z gry na organach, który wyśmienicie wypadł. W 1855 r. nastąpiła kolejna podróż do Wiednia, gdzie został uczniem sławnego teoretyka muzyki i profesora basu generalnego i kontrapunktu Simona Sechtera (1788–1867). Lekcje odbywały się najczęściej korespondencyjnie.

Organista w Linzu (1855–1868)

Jeszcze w tym samym roku 1855 Anton Bruckner zrezygnował z pracy w Sankt Florian i został organistą w Starej Katedrze (niem. Alter Dom) w Linzu. Przez 13 lat sprawował tę funkcję, zyskując coraz większą sławę jako organista. Duże znaczenie dla jego dojrzałości muzycznej miały lekcje Simona Sechtera, które pobierał do 1863 roku. Bruckner regularnie spędzał kilka tygodni w Wiedniu, aby zdawać kolejne egzaminy u swego nauczyciela. W latach 1861–63 uczył się także kompozycji u kapelmistrza teatru w Linz Otto Kitzlera (1834–1915). Jemu zawdzięczał spotkanie z muzyką Richarda Wagnera (1813–1883), która towarzyszyła mu przez całe życie. Odtąd dążeniem jego było połączenie techniki starych mistrzów i nowoczesnego brzmienia. Od 1863/64 zaczął próbować swoich sił jako kompozytor obszernych muzycznych dzieł kościelnych (Msza d-moll, e-moll i f-moll) i symfonicznych (Symfonia nr 1 c-moll). W połowie 1867 r. wyczerpany nadmiarem pracy musiał udać się na leczenie do kurortu.

Prowadzone przez Anton Brucknera podróże artystyczne doprowadziły do znajomości z Ferencem Lisztem (1811–1886), Hansem von Bülowem (1830–1894) i osobistego poznania w czerwcu 1865 r. w Monachium Richarda Wagnera podczas premiery Tristana i Izoldy.

Bruckner w Wiedniu (1868–1896)

Dzięki pośrednictwu wpływowego kapelmistrza dworskiego Johanna von Herbecka (1831–1877) udało mu się otrzymać w 1868 r. posadę profesora basu generalnego, kontrapunktu i gry na organach w Konserwatorium Towarzystwa Przyjaciół Muzyki (niem. Konservatorium der Gesellschaft der Musikfreunde) w Wiedniu jako następca zmarłego Simona Sechtera. Urząd ten Anton Bruckner sprawował do 1892 roku. Dopiero w Wiedniu mógł w pełni rozwinąć się geniusz muzyczny Brucknera. Tutaj powstały jego symfonie, które ugruntowały jego sławę. W Wiedniu Bruckner tylko okolicznościowo występował jako organista, chociaż od 1879 r. był członkiem cesarskiej kapeli dworskiej. Jako organista osiągnął sukces we Francji (Nancy i Paryż), a zwłaszcza w Londynie w 1871 roku.

W Wiedniu Anton Bruckner uwikłany został w spór muzyczny przez niemieckich zwolenników Liszta i Wagnera, uważanych za awangardę postępu muzycznego, ponieważ zaliczali go do ich grona, podczas gdy mieszkający od 1862 r. w Wiedniu Johannes Brahms (1833–1897) był uważany za głównego reprezentanta kierunku konserwatywnego. Ten rozłam muzyczny miał dla Bruckner poważne konsekwencje, ponieważ po stronie Brahmsa stał wpływowy krytyk muzyczny Eduard Hanslick (1825–1904), który przynajmniej częściowo przyczynił się do niepowodzeń premier jego utworów.

Dopiero w 1894 r. ,po wcześniejszych nieudanych próbach, otrzymał lektorat teorii harmonii i kontrapunktu na Uniwersytecie Wiedeńskim. W dowód uznania w 1891 r. otrzymał na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Wiedeńskiego tytuł doktora honoris causa.

Od 1884 r. odbył kilka podróży, aby być obecnym przy wystawianiu swoich dzieł (Lipsk, Monachium, Graz i Berlin). Od 1890 r. chorował i cierpiał z powodu różnych dolegliwości starszego wieku, ale do ostatnich dni życia komponował. Rok przed śmiercią zamieszkał w pałacu Belweder, gdzie cesarz dał do jego dyspozycji mieszkanie.

Anton Bruckner zmarł 11 października 1896 r. w Wiedniu i zgodnie z jego wolą zabalsamowano jego zwłoki i pochowano 15 października 1896 r. w sarkofagu pod organami w bazylice przy klasztorze Sankt Florian w Linzu.

Do grona jego uczniów należeli m.in. Franz Schalk (1863–1931), Ferdinand Löwe (1865–1925), Gustav Mahler (1860–1911), Friedrich Klose (1862–1942).

Dzieła (wybór)

Literatura

  • Ernst Decsey: Anton Bruckner – Versuch eines Lebens. 1920.
  • Max Dehnert: Anton Bruckner. VEB Breitkopf & Härtel, Leipzig 1958.
  • Walter Gerstenberg: „Bruckner, Josef Anton” w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 2, Duncker & Humblot, Berlin 1955, ISBN 3-428-00183-4, s. 649–652 (online).
  • Eusebius Mandyczewski: „Bruckner, Anton” w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 47, Duncker & Humblot, Leipzig 1903, s. 767–769 (online).
  • Erich Wolfgang Partsch: „Bruckner, Anton” w Oesterreichisches Musiklexikon. Online-Ausgabe, Wien 2002 ff., ISBN 3-7001-3077-5 (online).

Linki

Autor: Roman Penkała