Franz Bopp

Franz Bopp (ur. 14 września 1791 w Moguncji; zm. 23 października 1867 w Berlinie) - niemiecki językoznawca i badacz sanskrytu uważany za twórcę historyczno-porównawczego językoznawstwa indoeuropejskiego. (wyznanie katolickie)

Franz Bopp
Franz Bopp.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia


Ojciec Andreas (ok. 1765–1840), pisarz na dworze mogunckim, pochodził z Stockstadt (Bawaria); matka Regina Linck (zm. 1820); - ożenił się w Berlinie w 1825 r. z Luise Matthies (zm. 1879, wyz. ewangelickiego); miał 4 dzieci (wyz. ewangelickiego).

Życiorys


Po zajęciu Moguncji przez wojska francuskie rodzina Franza Boppa przeniosła się razem z dworem do Aschaffenburga, gdzie Franz uczęszczał do gimnazjum, w którym jego nauczycielem był filozof i antropolog Karl Joseph Hieronymus Windischmann (1775-1839). W 1812 r. Franz Bopp udał się do Paryża. Tam przebywał w otoczeniu m.in. Antoine'a-Léonarda de Chézy, Antoine'a-Isaaca Silvestre'a de Sacy, Augusta Wilhelma Schlegela i innych. Napisane w Paryżu przełomowe pismo Über das Conjugationssystem der Sanskritsprache in Vergleichung mit jenem der griechischen, lateinischen, persischen und germanischen Sprache (pol. O systemie koniugacji sanskrytu w porównaniu z greką, łaciną, perskim i germańskim językiem) ukazało się w 1816 r. we Frankfurcie nad Menem. Praca ta oznacza początek nowoczesnej indoeuropeistyki jako odrębnej dziedziny nauki oraz historyczno-porównawczego językoznawstwa indoeuropejskiego, za ojca którego się go uważa. W Über das Conjugationssystem der Sanskritsprache... Bopp wykazał na podstawie fraz czasownikowych tych języków ich pokrewieństwo genetyczne, co wcześniej postulował angielski orientalista William Jones (1746-1794). Bopp rozszerzył później krąg języków indoeuropejskich o języki słowiański oraz język litewski, albański i armeński.

W 1817 r. Franz Bopp wyjechał do Londynu, gdzie studiował indyjskie rękopisy. W Londynie spotkał się z pruskim posłem w Anglii Wilhelmem von Humboldtem, którego wprowadził w tajniki sanskrytu. Efektem prowadzonych badań w Londynie było wydanie poematu Nala i Damayanti, epizodu wielkiego eposu indyjskiego Mahabharata (Nalus, carmen sanscritum e Mahábhárato edidit, latine vertit et annotationibus illustravit Fr. Bopp, 1819).

Po powrocie do Niemiec Franz Bopp ubiegał się bez powodzenia o profesurę w Würzburgu, po czym przez krótki czas przebywał w Getyndze, gdzie w 1820 r. został doktorem honoris causa. Dzięki protekcji Wilhelma von Humboldta otrzymał w 1821 r. stanowisko profesora nadzwyczajnego literatury orientalnej na uniwersytecie w Berlinie, a w 1825 r. został profesorem zwyczajnym. W 1822 r. przyjęto go do Królewsko-Pruskiej Akademii Nauk (niem. Königlich-Preußische Akademie der Wissenschaften).

Ukoronowaniem obszernej działalności Boppa było jego główne dzieło Vergleichende Grammatik des Sanskrit, Send, Griechischen, Lateinischen, Lithauischen, Gothischen und Deutschen (6 części, 1833–52, pol. Gramatyka porównawcza sanskrytu, zend, greki, łaciny, języka litewskiego, gockiego i niemieckiego), które zostało przetłumaczone na język angielski, a w 1866 r. na język francuski przez Michela Bréala (1832-1915). Oprócz tego Franz Bopp wydał liczne prace dotyczące sanskrytu (gramatyka, edycja tekstów, glosariusz).

Odkrycie Franza Boppa jest zasadniczym dokonaniem nauki na początku XIX stulecia, którego oddziaływanie wpłynęło częściowo na pokrewne dyscypliny takie jak antropologia, prehistoria, historia religii, prawa i ogólną historię kultury.

Jego uczniami byli m.in. Theodor Aufrecht, Wilhelm von Christ, Adalbert Kuhn, Wasilij Radłow, August Friedrich Pott (1802–1887) i Hipolit Cegielski.

Dzieła (wybór)


  • Über das Conjugationssystem der Sanskritsprache in Vergleichung mit jenem der griechischen, lateinischen, persischen und germanischen Sprache. 1816.
  • Ausführliches Lehrgebäude der Sanskrita-Sprache. 1827.
  • Vocalismus, oder sprachvergleichende Kritiken. 1836.
  • Über die keltischen Sprachen. 1839.
  • Über die Verwandtschaft der malaiisch-polynesischen Sprachen mit dem Indogermanischen. 1841.
  • Über die kaukasischen Glieder des indo-europäischen Sprachstammes. 1847.
  • Über die Sprache der alten Preußen. 1853.
  • Vergleichendes Accentuationssystem. 1854.
  • Über das Albanesische in seinen verwandtschaftlichen Beziehungen. 1855.

Literatura


  • Salomon Lefmann: Franz Bopp, sein Leben und seine Wissenschaft. Berlin 1891–1897.
  • Leskien, August: „Bopp, Franz” w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 3, Duncker & Humblot, Leipzig 1876, s. 140-149 (online).
  • Walther Wüst: „Bopp, Franz” w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 2, Duncker & Humblot, Berlin 1955, ISBN 3-428-00183-4, s. 453 (online).

Linki