Bernhard Sekles

Bernhard Sekles (ur. 20 marca 1872 we Frankfurcie nad Menem; zm. 8 grudnia 1934 tamże) – niemiecki kompozytor, dyrygent, pianista, dyrektor konserwatorium i pedagog muzyczny. (wyznanie mojżeszowe)

Bernhard Sekles, ok. 1913. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

• Ojciec: Maximilian Sekles, kupiec;
• Matka: Anna z domu Bischheim;
• Żona: Rosel, studentka w Konserwatorium Hocha (Hoch'sches Konservatorium) we Frankfurcie nad Menem;
• Dzieci: Hans Maximilian Sekles (ur. 1898), emigrował do Brazylii.

Życiorys

Bernhard Sekles uczył się w szkole żydowskiej Philanthropin założonej w 1804 roku przez gminę żydowską we Frankfurcie nad Menem. Od 1888 do 1893 roku studiował w Konserwatorium Hocha (Hoch'sches Konservatorium) w rodzinnym mieście. Jego nauczycielami byli Lazzaro Uzielli (gra na fortepianie) i Iwan Knorr (kompozycja). Poza tym brał lekcje instrumentalizacji u Engelberta Humperdincka.

Pierwsze angaże jako dyrygenta chóru i drugiego kapelmistrza zaprowadziły Bernharda Seklesa do Teatru Miejskiego w Heidelbergu (1893-1894) i Moguncji (1894-1895). Po powrocie do Frankfurtu w 1896 został nauczycielem teorii muzyki w Konserwatorium Hocha. Od 1906 prowadził własną klasę mistrzowską kompozycji, z której wyszli m.in. Theodor W. Adorno, Ottmar Gerster, Hermann Heiß, Paul Hindemith, Anthony van Hoboken, Alfred Huth, Albert Jung, Erich Itor Kahn, Max Kowalski, Hans Rosbaud, Max Rudolf, Cyril Scott, Erich Schmid, Rudi Stephan. Bernhard Sekles nie narzucał uczniom określonego kierunku stylistycznego, lecz pozwalał im odkrywać i rozwijać własny sposób komponowania.

W 1924 roku został dyrektorem Konserwatorium. Pomimo braku wsparcia ze strony państwa, a jedynie dzięki przeprowadzonym reformom przez Bernharda Seklesa, nastąpił rozwój placówki. Odbudował orkiestrę Konserwatorium, która osiągnęła wysoki poziom dzięki zapraszanym znanym dyrygentom takim jak Wilhelm Furtwängler i Erich Kleiber. Założył szkołę operową, która współpracowała ze scenami miejskimi i stworzył też dział muzyki kościelnej. Poza tym prowadził prywatne seminarium muzyczne, którego absolwenci podczas eksternistycznych egzaminów państwowych wykazywali tak wysoki poziom, że ostatecznie Konserwatorium otrzymało państwowe uznanie i wsparcie. Pomimo tych osiągnięć Bernhard Sekles zaniedbał odmłodzenie ciała pedagogicznego, w wyniku czego szkoła nie otworzyła się na postępowe i nowe nurty estetyczne. Rewolucją stało się założenie w 1928 roku przez Seklesa klasy jazzu, którą kierował pochodzący z Węgier kompozytor Mátyás Seiber. W wyniku tego krytyka ze strony nacjonalistów insynuowała, że Sekles „frywolnie szydzi z muzyki niemieckiej”.

Po przejęciu władzy przez reżim nazistowski „Komisja ds. Reorganizacji Konserwatorium Hocha” wydała 10 kwietnia 1933 roku rozporządzenie, że do 31 sierpnia 1933 ma zostać zwolnionych 14 żydowskich względnie zagranicznych nauczycieli, w tym Bernhard Sekles i Mátyás Seiber. Wprawdzie Bernhard Sekles angażował się jeszcze w pracach komisji muzycznej w założonym wiosną 1934 roku Jüdischer Kulturbund Rhein-Main/Frankfurt am Main, ale po odejściu z konserwatorium stan jego zdrowia szybko się pogarszał.

Bernhard Sekles zmarł 8 grudnia 1934 i został pochowany na Neuer Jüdischer Friedhof we Frankfurcie nad Menem. Nekrologi, które ukazały się w europejskiej i amerykańskiej prasie (np. w „La Revue Musical Belge“, w wydawanej gazecie w Londynie „Monthly Musical Record“ i szwajcarskim czasopiśmie „Dissonances“) świadczą o międzynarodowej renomie Bernharda Seklesa jako kompozytora i pedagoga.

Twórczość

Bernhard Sekles komponował pieśni w tradycji Johannesa Brahmsa oraz muzykę kameralną, utwory orkiestrowe i sceniczne, którymi zbliżył się do impresjonizmu. Wychodząc od późnoromantycznej estetyki klasycznej i inspirując się wschodnimi i pozaeuropejskimi wpływami muzycznymi, znalazł oryginalny, umiarkowanie progresywny styl, który często określany był przez publiczność i krytyków muzycznych jako "egzotyczny". Ponadto w jego twórczości pojawiła się kontrapunktyczna linearność Nowej Rzeczowości oraz elementy atonalności.

Westendsynagoge, marzec 2012. Źródło: Wikimedia Commons

Szczególne znaczenie uzyskały liczne pieśni Bernharda Seklesa. Często wystawiane były za jego życia: Serenada na 11 instrumentów solowych (op.14), pierwsza opera Scharahzade (op.26) i Passacaglia und Fuge na dużą orkiestrę i organy (op.27, wystawiona w 1922 przez Wilhelma Furtwänglera podczas koncertu Frankfurter Museums-Gesellschaft). Na wzrost antysemityzmu pod koniec Republiki Weimarskiej zareagował zwrotem do swoich żydowskich korzeni, co znalazło muzyczny wyraz w utworze orkiestrowym Der Dybuk i męskim chórze wokalnym Vater Noah. Po 1933 roku odbyły się jeszcze nieliczne wykonania dzieł Bernharda Seklesa organizowane przez Jüdischer Kulturbund. 15 października 1935 roku wykonano w frankfurckiej Westendsynagoge ostatnią kompozycję Seklesa An den Wassern Babylons saßen wir und weinten (op. 45 znany także jako Psalm 137) na chór, sopran i organy.

Dzisiaj dzieła Bernharda Seklesa rozbrzmiewają najczęściej w ramach festiwali organizowanych przez Hochschule für Musik und Darstellende Kunst we Frankfurcie nad Menem lub na koncertach poświęconych muzyce kompozytorów żydowskich. W wyniku przerwania przez nacjonalistów tradycji wykonywania jego twórczości, kompozycje Bernharda Seklesa nie znalazły się już w powszechnym repertuarze koncertowym po 1945 roku.

Dzieła (wybór)

Utwory sceniczne

• Der Zwerg und die Infantin, balet, op. 22, 1913
• Schahrazade, opera, op. 26, 1917 – libretto Gerdt von Bassewitz
• Die Hochzeit des Faun, opera komiczna, 1921
• Die zehn Küsse, opera komiczna, 1926

Kompozycje orkiestrowe

• Aus den Gärten der Semiramis, poemat symfoniczny, op. 19
• Kleine Suite, dem Andenken E. T. A. Hoffmanns, op. 21
• Die Temperamente, 4 utwory symfoniczne na dużą orkiestrę, op. 29, 1916
• Passacaglia und Fuge na dużą orkiestrę i organy, op. 17, 1922
• Gesichte, miniatury fantastyczne na małą orkiestrę, op. 29, 1923
• Der Dybuk, preludium na orkiestrę, op. 35, 1928
• Symphonie Nr. 1, op. 37, 1930

Muzyka wokalna

• Lieder, op. 6
• Volkspoesien aus dem Rumänischen, na baryton i fortepian, op. 7, 1900
• Aus »Hafis«, 4 pieśni na baryton i fortepian, op. 11, 1902
• Aus dem Schi-King (Friedrich Rückert), 18 pieśni na wysoki głos i fortepian, op. 15, 1907
• 4 Lieder do wierszy Friedricha Rückerta na baryton i fortepian, op. 18, 1911
• 4 Lieder na chór żeński i fortepian, op. 6, 1899
• 6 volkstümliche Gesänge na sopran, chór męski i fortepian, op. 12, 1904
• Variationen über »Prinz Eugen« na chór męski, instrumenty dęte i perkusyjne, op. 32, 1926
• Vater Noah na chór męski, op. 36
• Psalm 137 na chór mieszany, sopran i organy, 1933/1934

Pisma

• Musikdiktat, podręcznik, Mainz 1901
• Instrumentations-Beispiele, Mainz 1912
• Musikalische Geduldspiele – Elementarschule der Improvisation, Mainz 1931
• Grundzüge der Formenlehre
• Harmonielehre

Literatura

• Peter Cahn: Das Hoch’sche Konservatorium in Frankfurt am Main (1878-1978), Phil. Diss. Universität Frankfurt am Main, 1980, Frankfurt am Main: Waldemar Kramer, 1979.
• Joachim Tschiedel: Bernhard Sekles 1872–1934. Leben und Werk des Frankfurter Komponisten und Pädagogen. Verlag für Musikbücher Wagner, Schneverdingen 2005, ISBN 978-3-88979-109-2.

Linki

• Kathrin Massar: Bernhard Sekles, w Lexikon verfolgter Musiker und Musikerinnen der NS-Zeit, Claudia Maurer Zenck, Peter Petersen (Hg.), Hamburg: Universität Hamburg, 2009 (https://www.lexm.uni-hamburg.de/object/lexm_lexmperson_00003677).
• Nuty i pisma w Deutsche Digitale Bibliothek