Ingeborg Bachmann

Ingeborg Bachmann (pseudonim: Ruth Keller; ur. 25 czerwca 1926 w Klagenfurcie; zm. 17 października 1973 w Rzymie) – jedna z wybitniejszych niemieckojęzycznych poetek i pisarek XX wieku. Od 1977 roku corocznie przyznawana jest prestiżowa Nagroda im. Ingeborg Bachmann (niem. Ingeborg-Bachmann-Preis).

Klagenfurt - Musilhaus - Ingeborg Bachmann
Ingeborg Bachmann – graffiti Jefa Aérosola na ścianie Robert Musil Museum w Klagenfurcie.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

  • Ojciec : Mathias Bachmann (1898–1973), dyrektor szkoły;
  • Matka : Olga z domu Haas (1901–1998);

Życiorys i twórczość

Ingeborg Bachmann urodziła się 25 czerwca 1926 roku w Klagenfurcie jako pierwsze dziecko dyrektora szkoły Mathiasa Bachmanna (1898–1973) i jego żony Olgi z domu Haas (1901–1998). Jej matka pochodziła z Heidenreichstein w Dolnej Austrii. Ojciec wywodził się z chłopskiej rodziny ewangelickiej z Obervellach w Gailtal w Karyntii, gdzie Ingeborg Bachmann często spędzała wakacje w dzieciństwie. Przebywanie w domu dziadków w strefie styku trzech europejskich rodzin językowych miało istotny wpływ na jej późniejszą twórczość. Krótko przed jej narodzeniem rodzice przeprowadzili się do Klagenfurtu, gdzie uczęszczała do szkoły ludowej. Pomimo wyznania ewangelickiego uczyła się w katolickim Gimnazjum Sióstr Urszulanek w Klagenfurcie. Już w młodych latach zaczęła komponować muzykę i pisać wiersze. Od 1945 do 1950 roku studiowała filozofię, psychologię, germanistykę i prawoznawstwo na uniwersytetach w Innsbrucku, Grazu i Wiedniu. Promotorem jej pracy doktorskiej w 1950 roku na temat recepcji filozofii egzystencjalnej Martina Heideggera (1889–1976) był filozof Victor Kraft (1880–1975).

W 1946 roku ukazało się w „Kärntner Illustrierte“ jej pierwsze opowiadanie Prom (Die Fähre). W czasie studiów poznała Paula Celana (1920–1970), Ilse Aichinger (1921–2016) i Klausa Demusa (ur. 1927). Z Paulem Celanem połączył ją związek miłosny. Końcem lat 40-tych związana była z wiedeńskim eseistą i krytykiem literatury Hansem Weigelem (1908–1991). W latach 1951–53 była redaktorką w wiedeńskiej rozgłośni Rot-Weiß-Rot. W 1952 roku napisała pierwsze słuchowisko Sklepik z marzeniami (Ein Geschäft mit Träumen). Jak wielu powojennych pisarzy niemieckich zaczęła karierę poetki w ramach Grupy 47. Otrzymała zresztą w 1953 roku nagrodę Grupy 47 za tomik wierszy Czas odroczony (Die Gestundete Zeit). W tym samym roku podróżowała pierwszy raz do Włoch. Jej wiersze i słuchowiska radiowe odniosły wielki sukces i zapewniły pisarce wielką renomę w świecie niemieckojęzycznym. Do tego przyczynił się także poświęcony pisarce w 1954 roku artykuł w tygodniku „Der Spiegel”. We współpracy z kompozytorem Hansem Wernerem Henze (1926–2012) powstało słuchowisko Cykady (Die Zikaden), wersja tekstu do pantomimy baletowej Idiota (Der Idiot i libretta operowe Książę Homburga (Der Prinz von Homburg) i Młody lord (Der junge Lord).

W 1956 roku Bachmann opublikowała drugi tomik wierszy Wezwanie Wielkiego Niedźwiedzia (Anrufung des Großen Bären), rok później otrzymała nagrodę literacką Bremy, została dramaturgiem w bawarskiej telewizji i z tego powodu przeprowadziła się do Monachium. Angażowała się w ruchu skierowanym przeciw zbrojeniom atomowym. W 1958 roku spotkała o 15 lat starszego szwajcarskiego pisarza Maxa Frischa (1911–1991), w którym się namiętnie zakochała i podążyła za nim do Zurychu. Również w 1958 roku powstało jej słuchowisko Dobry Bóg z Manhattanu (Der gute Gott von Manhattan), które w następnym roku wyróżniono nagrodą „Hörspielpreis der Kriegsblinden”. 17 marca 1959 roku Ingeborg Bachmann wygłosiła w Bonn mowę z okazji otrzymanej nagrody „ Hörspielpreis der Kriegsblinden” o znamiennym tytule Prawda jest dla ludzi rozsądnych (Die Wahrheit ist dem Menschen zumutbar), a jesienią rozpoczęła jednosemestrowe wykłady o poetyce na uniwersytecie we Frankfurcie nad Menem. Od 1960 roku żyła z Frischem we wspólnym mieszkaniu w Rzymie.

Jej pierwszy tom opowiadań Rok trzydziesty ukazał się w 1961 roku i otrzymał nagrodę Deutscher Kritikerpreis. W tym samym roku została członkiem Akademii Sztuki w Berlinie. Dwa opowiadania z wyraźnie kobiecą perspektywą spojrzenia tj. Krok w stronę Gomory (Ein Schritt nach Gomorrha) i Undine idzie (Undine geht) należą do najwcześniejszych wypowiedzi feministycznych w niemieckojęzycznej literaturze okresu powojennego.

Końcem 1962 roku Frisch zakończył związek z Ingeborg Bachmann, która dotkliwie przeżyła to rozstanie i musiała kilka razy przebywać w szpitalach. W 2011 roku wyszło na jaw, że Max-Frisch-Archiv w Zurychu posiada około 250 listów Bachmann do Friescha, również kopie jego listów do niej. Kiedy ta korepondencja zostanie ujawniona nie wiadomo. Ukazały się częściowo listy Bachmann do jej lekarzy, w których zajmuje się rozstaniem z Frischem.

W 1963 roku Ingeborg Bachmann była nominowana przez Haralda Patzera (1910–2005) do literackiej Nagrody Nobla. Otrzymała roczne stypendium Ford Foundation i zamieszkała w Berlinie, gdzie pozostała do 1965 roku. Rozpoczęła pracę nad niedokończoną trylogią Rodzaje śmierci (Todesarten), z której opublikowała w 1971 roku pierwszy tom Malina. Późne prace Ingeborgi Bachmann widziane są jako paradygmat kobiecego pisarstwa.

W 1964 roku Ingeborg Bachmann wyróżniono Nagrodą im.Georga Büchnera (Büchner-Preis). W następnym roku przeprowadziła się ponownie do Rzymu, publikowała tylko sporadycznie wiersze i popadła w lekomanię i alkoholizm. Za tomik opowiadań Symultanka (Simultan) opublikowany w 1972 roku otrzymała nagrodę Anton-Wildgans-Preis.

W nocy z 25 na 26 września 1973 roku doznała w rzymskim mieszkaniu silnych poparzeń w wyniku pożaru, który wywołała zasypiając z palącym się papierosem. Z powodu wieloletniego silnego uzależnienia od środków uspokajających (barbiturany), o czym początkowo leczący ją lekarze nie wiedzieli, zmarła w wieku 47 lat z powodu syndromu abstynencji (konwulsje, porównywane z epileptycznymi) 17 października 1973 roku w szpitalu Sant’Eugenio. Pochowana została na cmentarzu w Klagenfurt-Annabichl. 15 lipca 1974 roku władze włoskie umorzyły dochodzeniew sprawie usiłowania zabójstwa. Dzisiaj uważa się za przyczynę pożaru i jej śmierci  uzależnienie od leków.

Od 1977 roku miasto Klagenfurt przyznaje literacką Nagrodę im. Ingeborg Bachmann (Ingeborg-Bachmann-Preis), która uchodzi za jedną z prestiżowych nagród literackich w obszarze niemieckojęzycznym.

Dzieła (wybór)

  • Sklepik z marzeniami (Ein Geschäft mit Träumen, słuchowisko radiowe), 1952
  • Czas odroczony (Die gestundete Zeit, zbiór wierszy), 1953
  • Cykady (Die Zikaden, słuchowisko radiowe), 1955
  • Wezwanie Wielkiego Niedźwiedzia (Anrufung des Großen Bären, zbiór wierszy), 1956
  • Dobry Bóg z Manhattanu (Der gute Gott von Manhattan, słuchowisko radiowe), 1958
  • Rok trzydziesty (Das dreißigste Jahr, zbiór nowel), 1961
  • Miejsce na przypadki (Ein Ort für Zufälle, proza z rysunkami Güntera Grassa), 1965
  • Malina, 1971, powieść
  • Symultanka (Simultan, zbiór nowel), 1972
  • Przypadek F. (Der Fall Franza, powieść), 1979
  • Rekwiem dla Fanny Goldmann (Requiem für Fanny Goldmann, powieść), 1979

Cytaty

  1. Gdybyśmy mieli słowo, mielibyśmy język, nie potrzebowalibyśmy broni.
  2. Nie ma nic piękniejszego pod słońcem niż bycie pod słońcem.
  3. A może inni nie cierpią tak bardzo, bo nie mają innego systemu widzenia świata?
  4. Wszystko jest kwestią języka.
  5. Prawda jest dla ludzi rozsądnych.
  6. Całe życie jest próbą jego zachowania.
  7. Historia uczy cały czas, ale nie znajduje uczniów.
  8. Specjaliści, eksperci mnożą się. Myśliciele nie pojawiają się.
  9. Kochać, kochać - to jest to. Kochanie jest wszystkim.
  10. Pisanie oznacza egzystowanie z bardzo osobliwej pracy, od której nie można wymagać, żeby społeczeństwo uznało ją jako zawód potrzebny i użyteczny.
  11. Kto zdradza sekrety łóżka, nie zasługuje na miłość.

Literatura

  • Hans Höller: Ingeborg Bachmann. Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 1999, ISBN 3-499-50545-2.
  • Andrea Stoll: Ingeborg Bachmann – Der dunkle Glanz der Freiheit. Biografie. C. Bertelsmann, München 2013, ISBN 978-3-570-10123-0.

Linki

Autor: Roman Penkała