Alfred Schütz

Alfred Schütz (ur. 13 kwietnia 1899 w Wiedniu, zm. 20 maja 1959 w Nowym Jorku) - austriacki prawnik, filozof i socjolog, główny reprezentant socjologii fenomenologicznej.

Alfred Schütz
Alfred Schütz.
Źródło: Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Alfred (1873-99); ojczym Otto (1874-1942), prokurent banku prywatnego w Wiedniu; matka Johanna Fiala (1873-1955), z Czech, w 1941 r. oboje emigrowali do Stanów Zjednoczonych; - ożenił się w Wiedniu w 1926 r. z Ilse Heim (1902-90), malarką, z którą emigrował w 1938 r. do Francji, a w 1939 do Stanów Zjednoczonych; miał syna i córkę.

Życiorys

Alfred Schütz uczęszczał do Esterhazy-Gymnasium w Wiedniu, gdzie w 1917 r. zdał egzamin maturalny. Jako ochotnik wziął udział w I wojnie światowej. Od 1918 r. studiował prawoznawstwo, ekonomię i socjologię w Wiedniu. W 1921 r. został doktorem prawa i w tym samym roku objął posadę sekretarza w "Zrzeszeniu Banków" w Wiedniu. Jako prokurent przeniósł się w 1927 r. do domu bankowego "Reitler & Co", dla którego pracował do 1952 r. w Wiedniu, Paryżu i Nowym Jorku. W tym okresie był pod silnym wpływem założonej przez Carla Mengera (1840-1921) tzw. "austriackiej szkoły ekonomii". Uczniowie Mengera Friedrich von Wieser (1851-1926) i Ludwig von Mises (1881-1973) obok filozofów prawa Hansa Kelsena (1881-1973) i Felixa Kaufmanna (1895-1949) byli nauczycielami Schütza.

W 1932 r. ukazała się jego pierwsza wielka praca naukowa i za życia jedyna monografia "Der sinnhafte Aufbau der sozialen Welt. Eine Einleitung in die verstehende Soziologie". Zainspirowany przez socjologię rozumiejącą Maxa Webera (1864-1920) i fenomenologię Edmunda Husserla (1859-1938), pracował przy filozoficznym i antropologicznym utworzeniu nauk socjologicznych. Punktem wyjściowym jego analizy społecznego działania są "naturalne nastawienia", czyli subiektywne procesy znaczenia zmysłu ludzi w ich codziennym świecie. W tym czasie miał kontakt z Edmundem Husserlem, dzięki którego wykładom "Vorlesungen zur Phänomenologie des inneren Zeitbewußtseins" (1928) znalazł bezpośredni dostęp do jego myśli i języka. W latach 1932-37 przebywał we Fryburgu Bryzgowijskim u Husserla i odrzucił wówczas jego propozycję, żeby został jego asystentem.

Podczas niemieckiego wkroczenia do Austrii w 1938 r. Alfred Schütz pracował w Paryżu, dokąd sprowadził swoje dzieci i żonę. W lipcu 1939 r. przesiedlił się z rodziną do Stanów Zjednoczonych Ameryki, gdzie kontynuował swoją karierę prawnika w nowojorskim oddziale banku Reitler & Co.. W 1939 r. był współzałożycielem "International Phenomenological Society", jak również od 1940 r. współwydawcą nowo powstałego czasopisma "Philosophy and Phenomenological Research". W czasie wojny angażował się jako doradca amerykańskiego biura "Office of Strategic Services" (Biuro Służb Strategicznych – agencja wywiadowcza Stanów Zjednoczonych działająca w latach 1942-1946. Poprzednik CIA). Działalność akademicką podjął w 1943 r. i zaczął uczyć w New School for Social Research w Nowym Jorku. W 1944 r. został profesorem wizytującym ( ang. visiting professor) filozofii i socjologii, a w 1952 r. profesorem zwyczajnym (ang. full professor) socjologii i psychologii społecznej.

Swoją działalnością pedagogiczną w New School for Social Research w Nowym Jorku wywarł silny wpływ na późniejszych kolegów Petera Bergera (ur. 1929) i Thomasa Luckmanna (ur. 1927). Uwarunkowany chorobą rozpoczął dopiero w 1958 r. swoje główne dzieło "Strukturen der Lebenswelt", które pozostało jednak niedokończone. Wpływ dzieł Schütza ograniczył się początkowo do nauk społecznych i do małego kręgu fachowców. Wraz z opracowaniem jego spuścizny ma miejsce wzrost recepcji jego idei, przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych i w Niemczech, zasadniczo ukształtowanej przez prace fenomenologicznie ugruntowanej socjologii naukowej.

Dzieła (wybór)

  • Der sinnhafte Aufbau der sozialen Welt. 1932.
  • Studies in social theory. 1964.
  • Studies in phenomenological philosophy. 1966.
  • The phenomenology of the social world. 1967.
  • Strukturen der Lebenswelt. razem z Thomasem Luckmannem, 1975.

Literatura

  • Dirk Kaesler: "Schütz (Schutz), Alfred". W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 23, Duncker & Humblot, Berlin 2007, ISBN 978-3-428-11204-3, s. 658-660 (online).
  • Kay-Volker Koschel: SCHÜTZ, Alfred. W: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 9, Bautz, Herzberg 1995, ISBN 3-88309-058-1, s. 1054-1056.